ΚΙΝΟΥΜΑΙ - ΑΦΗΓΟΥΜΑΙ (Η άλλη γλώσσα του αφηγητή) - ΜΕΡΟΣ Α'

Αγαπημένοι φίλοι γειά και χαρά σας,

(* τα παρακάτω αποτελούν υλικό και διαπιστώσεις από προσωπική μελέτη και ενασχόληση. Σαφώς όπως και σε κάθε τέχνη υπάρχουν πολλές θεωρίες και προσεγγίσεις...) 

λόγος μουσική, θέαμα

με αφορμή τις φωτογραφίες και τα βίντεο των αφηγητών από τα φεστιβάλ του καλοκαιριού προβληματίστηκα σχετικά. Και ο προβληματισμός μου δεν είχε να κάνει με το λεκτικό-αφηγηματικό κομμάτι ή τις φωνές αλλά με την κίνηση και τη γλώσσα του σώματος. 

Το άλλο μισό της αφήγησης ή της ιστόρησης ενός γεγονότος, περιστατικού, ανεκδότου κτλ είναι αδιαμφισβήτητα αυτό που δε λέγεται αλλά ...φαίνεται. Και αυτό το μισό χωρίζεται και αυτό στα δύο: στις σιωπές και στην κίνηση. Από την άλλη ό,τι έχει να κάνει με το λεκτικό κομμάτι (δηλαδή με τη φωνή που βγαίνει από το στόμα -ως ιστορία, παραμύθι, μύθος, διήγηση κτλ) χωρίζεται και αυτό στα δύο: στην μουσικότητα - μελωδία της γλώσσας και στην άρθρωση - σύνθεση των λέξεων που θα παράξουν την αφήγησή μας και άρα το τελικό αποτέλεσμα είναι:

ΛΕΚΤΙΚΟ

α. μουσική

β. άρθρωση

και

ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΟ

α. κίνηση

β. σιωπή και στάση σώματος

Αλήθεια, τι λέει το σώμα όταν αφηγούμαστε; τι λέει ο αυχένας, τι λένε τα χέρια, η πλάτη, οι γλουτοί, τα πόδια, ο κορμός; 

γερή γείωση, άψογη σπονδυλική θέση, αυτοπεποιθηση

Αν δούμε τον αφηγητή σαν ένα "όργανο" που παράγει ήχο και θέαμα μαζί, που ΑΠΕΥΘΥΝΕΤΑΙ σε ακροατήριο, τότε πως είναι δυνατό το στόμα να λέει άλλα και το κορμί άλλα;

Αμ είναι! Και εδώ είναι το θέμα...

Δεν χρειάζεται να είσαι ειδικός για να "δεις" πως αυτό που συμβαίνει συνήθως είναι ένας διχασμός, ένα χώρισμα του νου (μνήμη, άρθρωση, φωνή) από το σώμα (κίνηση, ήχος, παλμός, σιωπή, ανάσα).

Κι όμως το ζητούμενο είναι η ΑΠΟΛΥΤΗ ενσωμάτωση - σωματοποίηση της ιστορίας σε κάθε κύτταρο του αφηγητή και όχι ο χωρισμός της κίνησης από το λόγο.

Ωστόσο, υπάρχουν στην αφήγηση πράγματα που γίνονται ΣΥΝΕΙΔΗΤΑ και άλλα που γίνονται ΑΣΥΝΕΙΔΗΤΑ.

Το ξέρουμε καλά αφηγητές, πως το αποτέλεσμα δεν έχει να κάνει πάντα με το πόσες πρόβες έχετε κάνει ή με το πόσο καλά ξέρετε την ιστορία σας και την έχετε δουλέψει.

Για κάποιο λόγο οι ΑΣΥΝΕΙΔΗΤΕΣ, πολλές φορές ανεπαίσθητες, όμως εμφανείς, "αυτόνομες" χειρονομίες ξεφεύγουν δημιουργώντας ένα ανεξέλεγκτο και συχνά μη επιθυμητό αποτέλεσμα.

Η αφήγηση έτσι γίνεται διεκπεραίωση ή μηχανική αναφορά και ΧΕΡΑΚΙΑ κουνιούνται μόνα τους λίγο πέρα και λίγο δώθε σαν να λέμε ποιηματάκια στο σχολείο. 

Οχι, η διαδικασία της εν σωμάτωσης και σωματοποίησης της αφήγησης μας δεν είναι απλή. Πιστέψτε με είναι μια διαδικασία που απαιτεί κόπο και προσπάθεια και έχει να κάνει με:

• την εμπειρία
• την μελέτη
• την προσωπική επαφή με το σώμα μας
• την αυτοεκτίμηση
• τη γνώση των τικ αλλά και των συνειδητών κινητικών συνηθειών μας
• και 
• τελικά το ....καλό ΜΑΣΗΜΑ της ιστορίας μας ( Δες: Λίλη Λαμπρέλλη, Λόγος εύθραυστος κι αθάνατος, εκδόσεις Πατάκη, σελ. 114, 2.Κράτησε χώρο για το μη λεκτικό στοιχείο στην αφήγηση). 

Και φυσικά δεν εννοώ οτι πρέπει να αλλάξουμε, να μεταμορφωθούμε, αλλά να γνωρίζουμε

και να αναγνωρίζουμε τον τρόπο της αφήγησής μας και τελικά να τιθασεύουμε όσα δεν μας αρέσουν ή να τα ...ελέγχουμε κατά το δυαντό.

ανοιχτές χειρονομίες, διευρυμένο πεδίο, θεατράλε αφήγηση

Η τέχνη της πλοκής, σύνθεσης και αφήγησης του λόγου είναι μια τέχνη λεπτή και απαιτητική χωρίς να είναι επιτηδευμένη. Είναι μεγάλο προσόν η απλότητα και η απαλότητα των κινήσεων. Η αφήγηση είναι ψιλοβελονιά στο βλέμμα και στην κίνηση των ματιών, είναι ο "χώρος" που χρειάζονται οι κόρες των ματιών για να ταξιδέψουν από τα αριστερά....στα δεξιά. 

Η εύκαμπτη λειτουργία των καρπών και των βραχιόνων. Σαν τους χορευτές του μπαλέτου. Κινήσεις ως εκεί που το μάτι ακολουθεί το χέρι.

Κινήσεις φυσικές σαν συνέχεια της λέξης, σαν επέκταση του νοήματος, σαν εξήγηση, συμπλήρωση και τελικά ολοκλήρωση του λεκτικού μηνύματος.

Από την άλλη τα πόδια πρέπει να πατούν γερά να έχουν "ρίζες" στη γη. Κάπου διάβασα πως ένας καλός αφηγητής πρέπει να έχει καλή γείωση και να κινείται σαν την καλαμιά στον άνεμο, απαλά, ανεπιτήδευτα αλλά με ρίζες γερές και σιγουριά!

Η "θεατρικότητα" των κινήσεων και η αφήγηση

Στο θέατρο το μέγεθος της σκηνής και οι ανάγκες συνύπαρξης με άλλους ανθρώπους πάνω σε αυτή απαιτεί μια ομάδα κινήσεων πολύπλοκων και εκφραστικότερων ανάλογα πάντα με τις ανάγκες του έργου.

Στην αφήγηση δεν υπάρχει αυτή η ανάγκη. Ωστόσο, προσωπικά πιστεύω οτι το πέρασμα του αφηγητή από τη θεατρική πρακτική - ασκήσεις, μπορεί να α νοι ξει τις κινήσεις του, να του δώσει αυτοπεποίθηση και να ΞΕΚΛΕΙΔΩΣΕΙ το κλειστό και εσωστρεφές σώμα.

Υπάρχουν ασκήσεις που βοηθούν επίσης την αναπνοή και τη σωστή διαχείριση του διαφράγματος, Στην τελική απευθυνόμαστε σε κοινό. Οφείλουμε να σεβαστούμε την ανάγκη να μας παρακολουθεί με ευκολία χωρίς να μαντεύει τι θέλουμε να πούμε. Υπάρχει μια φοβερή τάση στους αφηγητές να ΤΡΩΝΕ τις καταλήξεις ή καθώς τις προφέρουν να τις αφήνουν να εξατμίζονται στον καθαρό αέρα...

Δεν έχει σημασία αν αφηγείστε καθιστοί, ακίνητοι, όρθιοι, ξαπλωτοί ή όπως...είναι εξαιρετικά σημαντικό να ξέρετε οτι μπορείτε να απλωθείτε ΠΑΝΤΟΥ και απλά να επιλέγετε αυτό που σας αρέσει, σας ταιριάζει!

Ειλικρινά βλέπω συνεχώς "κλειστούς" ώμους και σώμα γερμένο προς το κοινό.

Κλειστές φτερούγες ...άρρωστο πουλί.

Κάποιοι αφηγητές από την άλλη είναι εξαιρετικά θεατρικοί, και αυτό θεμιτό, αν είναι ειλικρινές και πηγαίο, κάποιοι άνθρωποι είναι έτσι φτιαγμένοι, τους λένε εξωστρεφείς

Μια εξωστρεφής αφήγηση ενδείκνυται όταν απευθύνεσαι σε παιδιά. Ωστόσο και εκεί μπορούμε να θέσουμε όρια στην θεατρικότητα και να παραμείνουμε πιστοί στην αφήγηση.

Εξωστρέφεια και εσωστρέφεια

εξωστρέφεια, γερά πόδια πίσω ώμοι

Υπάρχουν δύο ειδών κινήσεις, εκείνες που βγαίνουν έξω από το σώμα (πχ δείχνω ένα χωριό μακριά ή το δάσος) και λέγονται εξωστρεφείς και εκείνες που γυρίζουν προς το σώμα του αφηγητή (πχ αισθάνθηκε ένα πόνο στην κοιλιά ή αισθάνθηκε τόσο μόνος ή σκέφτηκε να πάρει μια απόφαση).

Προσοχή πολλές φορές μια κίνηση μένει στη μέση μετέωρη και ανολοκλήρωτη αφήνοντας μετέωρο το νόημα και τον θεατή. 

Λέει ένας αφηγητής, "εκεί μακριά στο δάσος" και σηκώνει το χέρι να δείξει και μένει το χέρι στο ύψος του αγκώνα και γυρίζει αμήχανα προς τα κάτω.

Δοκιμάστε να συνεχίσετε την κίνηση εκεί που θα είχατε σκοπό να την κόψετε....Άλλο πράγμα!

Τip

βιντεοσκοπηθείτε! Δείτε τι δίνετε όταν αφηγείστε. Την πρώτη φορά να είστε καλοί και στοργικοί με τον εαυτό σας γιατί είναι ένα μικρό σοκ. 

to be continute...