ΕΥΡΙΔΙΚΗ ΣΑΜΑΡΑ & ΣΥΝΤΕΧΝΙΑ ΣΑΛΟΥΠΕΤΑ / "Μια φωλιά για σένα" (μια παιδική παράσταση αγκαλιά)

της Μαρίας Παπανικολάου
 

Η Ευριδίκη Σαμαρά

Είδα την αφηγηματική - θεατρική παράσταση συμμετοχικού θεάτρου: "ΜΙΑ ΦΩΛΙΑ ΓΙΑ ΣΕΝΑ", της ηθοποιού, αφηγήτριας και θεατροπαιδαγωγού Ευριδίκης Σαμαρά.

Η Ευριδίκη Σαμαρά ζει στη Χαλκίδα με την οικογένειά της. 

Μεγαλώνουν μαζί με το σύζυγό της, το Σπύρο, τους δύο γιούς τους, εργάζονται, ονειρευονται και αγαπούν το περιβάλλον και τις εκδρομές στη φύση.

Εκεί λοιπόν μέσα στη δική της "φωλιά" η Ευριδίκη, φροντίζει, νοιάζεται, αγαπά ...δημιουργεί. 

Η Ευριδίκη κατάγεται από την Κύπρο. Δρόμο πήρε, δρόμο άφησε και ακόμα περπατά... σε μια συνεχή αναζήτηση. Για την τέχνη της και για την ίδια.

Μαθήτευσε στα παιδικά και τα νεανικά της χρόνια στο χορό και τη σωματική έκφραση (και αυτή η μαθητεία συνεχίζεται ως τώρα). 

Σπούδασε υποκριτική στο ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ.

Δημιουργεί παραστάσεις και θεατροπαιδαγωγικά προγράμματα για σχολεία, πολιτιστικούς χώρους, θεατράκια κτλ. Παραστάσεις που φτιάχνει η ίδια με τον ίδιο τρόπο που φροντίζει τους αγαπημένους της. Με τα χέρια της και την καρδιά της.

Το Σάββατο 25 Φεβρουαρίου είδα λοιπόν, στο χώρο "Τέχνης Δρώμενα στη Χαλκίδα, την παράσταση ΜΙΑ ΦΩΛΙΑ ΓΙΑ ΣΕΝΑ. Με την Ευριδίκη μας ενώνει η αγάπη μας για την αφήγηση και τα παραμύθια, όμως λόγω της απόστασης συνδεόμαστε μέσω του διαδικτύου και έτσι δεν είχα δει την παράστασή της. Ημουν σίγουρη οτι θα ήταν μια καλή παράσταση γιατί έχω αντιληφθεί τον επαγγελαματισμό, την αγάπη, τη γνώση, την έρευνα και το ταλέντο της που μοσχομυρίζει από μακριά όπως οι υπέροχες μηλόπιτές της. Στην παράσταση αυτή συγκινήθηκαμε, γελάσαμε και απολαυσαμε το ταλέντο της Ευριδίκης Σαμαρά μαζί με το γιο μου.

Η Ευριδίκη δημιουργεί για παιδιά

Υπάρχουν λοιπόν οι καλλιτέχνες που θέλουν να λάμπουν, να βροντοφωνάζουν το πέρασμά τους σε αυτόν τον λαμπερό χώρο των θεαμάτων όλες τις ώρες.

Υπάρχουν όμως και αυτοί που ταπεινά σβήνουν το φως τους για τους γύρω τους για να μην ενοχλούν, να μην προκαλούν... και έτσι ζουν την καθημερινότητα όπως όλοι μας. 

Όταν όμως ανεβαίνουν στη σκηνή αυτό το φως δεν κρατιέται ξεπετάγεται από παντού και ζεσταίνει τις ψυχές μας φωτίζει τα βλέμματά μας και ανοίγει τα μάτια και την καρδιά μας. Μας σηκώνει ψηλά. Η Ευριδίκη ανήκει στη δευτερη κατηγορία.

"Στην παράσταση αυτή συγκινήθηκαμε, γελάσαμε και απολαυσαμε το ταλέντο της Ευριδίκης Σαμαρά μαζί με το γιο μου"

Στην παράστασή της ΜΙΑ ΦΩΛΙΑ ΓΙΑ ΣΕΝΑ, διασκεύασε την ιστορία με γνώση και ευαισθησία, εμπλούτισε το κείμενο με εφυή σχόλια και με χιούμορ, σκηνοθέτησε, χορογράφησε, επιμελήθηκε εικαστικά το εξαιρετικά έξυπνο σκηνικό της, αφηγήθηκε, επαιξε κουκλοθέατρο, τραγούδησε και έπαιξε με τα παιδιά αγκαλιάζοντας τα με γνώση και "βαζοντάς τα" στο θεατρικό παιχνίδι.

Μαζί της στην παράσταση συμπράτει η εξαιρετική μουσικός με τα εκπληκτικά μουσικά της οργανάκια, αλλά και συγγραφέας η ίδια, Τζίνα Καρδιόλακα. Η Τζίνα παίζει μουσική και συμβάλει στην παράσταση με το δικό της ξεχωριστό τρόπο, με χιούμορ και πάνω από όλα με την απίστευτη θετική της ενέργεια!

Η συνεργασία τους είναι ακόμα στην αρχή αλλά όλα δείχνουν πως η ομάδα έχει ξεκινήσει να δημιουργεί και έχουμε να περιμένουμε πάρα πολλά από αυτές τις δύο. 

Το καλλιτεχνικό τους όνομα είναι ΣΥΝΤΕΧΝΙΑ ΣΑΛΟΥΠΕΤΑ!!! Μη το ξεχάσετε! 

Ειδικά εσείς που ζείτε στην κεντρική Ελλάδα.

Συντεχνία Σαλουπέτα 

Το ΜΙΑ ΦΩΛΙΑ ΓΙΑ ΣΕΝΑ είναι μια ξεχωριστή παράσταση (δείτε πιο κάτω για λεπτομέρειες και το βίντεο της παράστασης ΕΔΩ ) για μικρούς αλλά και για μεγάλους. 

Είναι από τις παραστάσεις που μπορούν γονείς και παιδιά να παρακολουθήσουν μαζί, να διασκεδάσουν, να ψυχαγωγηθούν και να προβληματιστούν σε διαφορετικά επίπεδα αλλά το ίδιο ποιοτικά.

Το έργο μιλά για αυτούς που φροντίζουν. Για αυτούς που φτιάχνουν ή και γίνονται οι ίδιοι μια φωλιά για τα παδιά τους, για τους φίλους, για τους συντρόφους ή για ακόμα και για άρρωστους ή ηλικωμένους.

Αυτή η παράσταση ειναι ένα μοναδικό συναπάντημα, μια συνάντηση με τον κόσμο των βαθιών συναισθημάτων που δημιουργείται ανάμεσα σε γονείς και παιδιά όσο αυτά είναι μικρά και μένουν μέσα στην προστατευμένη φωλιά τους αλλά και για τα διλήμματα που δημιουργεί και στους δύο η ανεξαρτησία, η ανάγκη για ελευθερία και αυτονόμηση! 

Αλήθεια πως αγαπάμε; Μπορεί να κλειστεί η αγάπη σε ένα κλουβί; 

Και η ελευθερία μας; Εχει η αγάπη όρια;

Η πλοκή

Ενα κλουβί-φωλιά ανοίγει την αγκαλιά του και ψάχνει κάποιο πουλί να κατοικίσει μέσα... Πολλά πουλιά είναι υποψήφιοι κάτοικοι. Όλα περνούν να δουν το κλουβί και μιλούν μαζί του. Το κλουβί προσπαθεί να τους πείσει με κάθε τρόπο. Ωστόσο δεν τα καταφέρνει και μένει άδειο για καιρό, ώσπου βρίσκει να φιλοξενήσει και να δώσει την προστασία του σε τέσσερα αδερφάκια...Η φωλιά είναι ζεστή και δίνει όλα όσα έχει ...τροφή, νερό, προστασία... Ολα είναι καλά...μέχρι που οι μικροί της κάτοικοι θα μεγαλώσουν και θα ζητήσουν να ...πετάξουν μακριά. Να γνωρίσουν τον κόσμο.

Το ίδιο το θέμα της γονεικής και όχι μόνο φροντίδας και της ώρας του...αποχωρισμού και της απομακρυνσης των "κατοίκων" της φωλιάς είναι ένα δύσκολο θέμα από μόνο του ... Κι όμως η Ευριδίκη Σαμαρά,  το έχει αγγίξει με σοβαρότητα και ευθύνη, με προσοχή και με αγάπη και το έχει ντύσει με μπολικο και εφυές χιούμορ και το έχει αφηγηθεί με ειλικρινεια και με απλότητα, τέτοια που αξίζει στα πολύ σοβαρά θέματα. Αυτό που ειδιώκει να κάνει η αφήγησή της, είναι να μας βρει εμας τους θεατές σαν ένα χάδι που λέει: "μην ανησυχείς...ξέρω πως πονά, αλλά έτσι πρέπει να γίνει" ... Το σημαντικότερο είναι πως η Ευριδίκη δεν έχει φοβηθεί να πάρει τον θεατή της μαζί της σε μια υπέροχη αφήγηση και να βουτήξουν μαζί στα πιο βαθιά νερά των συναισθημάτων. Η βουτιά είναι μια μεγάλη περιπέτεια, αλλά με τι όμορφο τρόπο καταφέρνει να σε βγάλει στον αφρό ξανά και να αναπνεύσεις ανακουφισμένος...

Η Ευριδίκη Σαμαρά, διασκευάζει, παίζει, χορογραφείται, τραγουδά και αφηγείται προσφέροντάς στο θεατή ένα ποιοτικό και καλαίσθητο θέαμα για παιδιά μέσα από το αστείρευτο ταλέντο της σε μια άρτια παράσταση.

Τα παιδια καλούνται μέσα στην παράσταση να απαντήσουν σε διλλήματα σε διαδραστική διαδικασία αλλά να γίνουν μέρος της συμετέχοντας και σωματικά μέσα στην διαρκεία της. 

Εμείς διασκεδάσαμε, γελάσαμε, συγκινηθήκαμε! Πραγματικά η Ευριδίκη Σαμαρά έχει στήσει μια σπουδαία παράσταση! 

Μια φωλιά για σένα

ΜΙΑ ΦΩΛΙΑ ΓΙΑ ΣΕΝΑ

«…άδειο ένα κλουβί δεν ειν’ κλουβί!...ή μήπως γίνεται κι αλλιώς;»

Για μικρούς και μεγάλους θεατές και συμμετέχοντες

Μια αφηγηματική-θεατρική παράσταση, που πάει παντού, με πρωτότυπο κείμενο και με τη συνοδεία ζωντανής μουσικής από τις παραδόσεις του κόσμου!

“Ένα άδειο Κλουβί ψάχνει πλάσματα για να κρατήσει. Κάποια ανυπεράσπιστα σπουργίτια δέχονται την πρότασή του. Μπορούν όμως χάριν της ασφάλειας να μένουν κλεισμένα συνεχώς μέσα σε ένα κλουβί; Μπορεί η αγάπη να μένει κλειδωμένη; Κι αν αφήσει την πόρτα του ανοιχτή το Κλουβί τι θα γίνει;

Μια ιστορία για τη σχέση του «ενήλικα» και του «παιδιού» που βλέπουμε γύρω μας αλλά και αυτής που κουβαλάμε μέσα μας. Για την γονεϊκότητα, για την αγάπη και τα όριά της, τους δεσμούς και την ελευθερία της.

«Για τα αδειανά «κλουβάκια» μας που όλοι κουβαλάμε και συνεχώς παιδεύονται να μάθουν να αγαπάνε»

(Η παράσταση ξεκίνησε να παίζεται το 2021 στα σχολεία μας και σε άλλους χώρους και συνεχίζει το ταξίδι της για 2η χρονιά)

Συντελεστές:

Ευρυδίκη Σαμαρά (Ηθοποιός- Θεατροπαιδαγωγός)

Κείμενο- σκηνοθεσία- εκτέλεση

Τζίνα Καρδιόλακα (μουσικός- συγγραφέας)

Μουσική επιμέλεια και ζωντανή εκτέλεση

Μαρία Παπανικολάου

Νεμέα 28/2/2023

Γ. Βιζυηνού, "Το μόνον την ζωής του ταξείδιον" - μια Θεατρική Αφήγηση

της Μαρίας Παπανικολάου

- Επήγες εις την Πόλη, ψυχή μου, είπεν ο παππούς, όταν ετελείωσαν αι περιπτύξεις και τα φιλήματα, και εστέγνωσαν τα δάκρυά μου.

 Επήγες εις την Πόλη. Είδες πολύν κόσμον!

― Ναι, παππού. Είδα την Συληβριά με το Παραπόρτι αψηλά αψηλά και με κάτι μύλους που έχουν φτερά και γυρίζουν με τον άνεμο!

― Άς τ’ αυτά! Είπεν ο παππούς. Επέρασες από την χώρα, που ψήv’ ο ήλιος το ψωμί; Και είδες τους Σκυλοκεφάλους;

― Όχι, παππού! Δεν τους είδα. Πού είναι αυτοί οι Σκυλοκέφαλοι;

― Νά, κομμάτι παρ’ εδώ από την χώρα, που ψήν’ ο ήλιος το ψωμί. Είπεν ο παππούς, σημειών το «παρ’ εδώ» εις τον ορίζοντα διά δεικτικής χειρονομίας, ως κάμνουν οι γεωγράφοι, όσοι επεσκέφθησαν τα μέρη περί ων διδάσκουσι.

― Απ’ εμπρός είναι άνθρωποι ―εξηκολούθησεν ο παππούς― και από πίσω σκύλοι. Απ’ εμπρός μιλούν και από πίσω γαυγίζουνε. Απ’ εμπρός σε καλοπιάνουν και από πίσω σε τρώνε! Γι’ αυτό, ψυχή μου, καλύτερα που δεν επήγες.

― Ω! βέβαια καλλίτερα! είπον εγώ. Καλύτερα που δεν μ’ έφαγαν κ’ επήγα στην Πόλη με το καΐκι. Να ιδής δα, παππού, και την θάλασσα! Έτσι ώς πάνου γεμάτη νερό! και μέσα στο νερό τα καΐκια. Φσσσσσσσ! Φσσσσσσσ περπατούν με τα πανιά φουσκωμένα!

― Άς τ’ αυτά! Είπεν ο παππούς πάλιν. Επέρασες από της θάλασσας τον αφαλό και είδες το νερό που γυρίζει γύρω, γύρω, γύρω, σαν που γυρίζ’ η γιαγιά σου η Χατζίδενα την άρμη στον «μπακήρα», και γίνεται μια τρύπα μέσ’ στην μέση;

― Όχι, παππού, δεν το είδα!

― Ώχ! ψυχή μου! Δεν είδες τίποτε λοιπόν!

Το μόνον της ζωής του ταξείδιον, Γ. Βιζυηνού (απόσπασμα)

Εδώ στην επαρχία δεν έχουμε πολύ συχνά την ευκαιρία να δούμε θέατρο. Πρέπει να ανέβουμε στην Αθήνα. Οι θεατρικές ομάδες της περιοχής, ερασιτεχνικές στο σύνολό τους, μας χαρίζουν πανέμορφες και πραγματικά φιλότιμες προσπάθειες που δεν έχουν πολλά να ζηλέψουν σε πάθος και μεράκι τις παραγωγές της Αθήνας. Ωστόσο, η αλήθεια είναι πως διψούμε για όμορφες παραστάσεις που θα μας δώσουν την ευκαιρία να ακούσουμε και να διδαχτούμε, λόγο θεατρικό, τέτοιον που τροφοδοτεί τα ώτα και την ψυχή.

Ο ηθοποιός Γιώργος Μπινιάρης

Είχα την χαρά και την τιμή λοιπόν, σαν ένα δώρο, σαν μια χαραμάδα στην πεζή και δύσκολη πραγματικότητα να δω την αφηγηματική παράσταση, που βασίστηκε στην προσωπική μελέτη του ηθοποιού Γιώργου Μπινιάρη, πάνω στο διήγημα του Βιζυηνού, με τίτλο: "Το μόνον της ζωής του ταξείδιον" που φιλοξένησε η Θεατρική Σκηνή Χιλιομοδίου την ΤΡΙΤΗ 14 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2023.

Εκεί στο Χιλιομόδι Κορινθίας, την γενέτειρα της Ειρήνης Παπά και άλλων σπουδαίων καλλιτεχνών, το θέατρο συνεχίζει να προσφέρει. Μεγάλη ευλογία και τούτη, αφού η Θεατρική Σκηνή Χιλιομοδίου,  ανεβάζει μεσ το χρόνο δυο, άντε 3 όμορφα έργα με ηθοποιούς επαγγελματίες αλλά και ερασιτέχνες. Να είναι καλά. Μας είναι πολύτιμοι.

Τούτο το συναπάντημα, λοιπόν,  με το έργο "ΤΟ ΜΟΝΟΝ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ ΤΑΞΕΙΔΙΟΝ" του Γεώργιου Βιζυηνού,  με γύρισε χρόνια πίσω, όταν διάβαζα με πάθος την κλασσική Ελληνική αλλά και την ξένη λογοτεχνία. Πάνε χρόνια που δεν διαβάζω πια ούτε τη μια ούτε την άλλη... Είναι άλλα τα αναγνώσματά μου πια...

Ωστόσο, μέσα σε μια ώρα και με την καθοδήγηση του τρυφερού, λυρικού και ευαίσθητου αναγνώστη - ηθοποιού και αφήγητή Γιώργου Μπινιάρη και με την μουσική φορεσιά των εξαιρετικών μουσικών Δάφνης Μπινιάρη και Κώστα Σιάγα, όσοι βρεθήκαμε εκεί συμπορευτήκαμε σε ένα πραγματικό ταξίδι στο παρελθόν της γλώσσας μας και της αφηγηματικότητας των λογοτεχνών του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ου. Ζήσαμε την ταπεινά και φωτεινά όμορφη εμπειρία της αφήγησης στο απλό και ανυπέρβλητο σχήμα: ένα στόμα και πολλά αυτιά!

Το κείμενο διαβασμένο, μελετημένο και χωνεμένο σωστά και με ακρίβεια από τον κο Μπινιάρη δεν δυσκόλεψε κανέναν λόγω του ιδιώματός του, το αντίθετο! Μας "άγγιξε" όλους μαγικά, νοσταλγικά και ήρεμα προσφέροντας μας το ρυθμό, την ποικιλία των λέξεων, τον λυρισμό αλλά και την ομορφιά...την καλλιέπεια μιας εποχής τόσο μακρινής και τόσο κοντινής συνάμα σε συνάρτηση με την αφηγηματική δεινότητα του ηθοποιού που το μιλούσε, καθοδηγώντας μας με ευθύνη και γνώση, στο συγγραφικό σύμπαν του Βιζυηνού. 

Το έργο του Βιζυηνού είναι γνωστό, εκτιμημένο και αγαπημένο από την κοινότητα των φιλολόγων αλλά και από το αναγνωστικό κοινό. Ο Βιζυνός ένας "σαλός" της αφήγησης...ένας νεραιδοπαρμένος, ένα παιδί που αρνήθηκε να ενηλικιωθεί και χάθηκε μέσα στα παραμυθια του, έχει αφήσει την υπογραφή του ανεξίτηλη στα Ελληνικά Γράμματα.

Το διήγημα του Γεώργιου Βιζυηνού “Το μόνον της ζωής του ταξίδειον” δημοσιεύτηκε σε δύο συνέχειες στο περιοδικό Εστία τον Ιούνιο και τον Ιούλιο του 1884.

Είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα και γοητευτικά διηγήματα του συγγραφέα, με έντονη την παρουσία του χιούμορ και της ειρωνείας. Ο Βιζυηνός ξαναγυρνά στην παιδική του ηλικία και το διήγημα κυριαρχείται από έντονα βιωματικά στοιχεία, περιγράφοντας τον άκακο αλλά και άβουλο χαρακτήρα του παππού του και την αυταρχική και καταπιεστική γιαγιά του.

Ο αφηγητής του διηγήματος, ο εγγονός, διηγείται αρχικά τις συνθήκες διαβίωσής του στην Πόλη, όταν ήταν ραφτόπουλο του αρχιράφτη της Βαλιδέ Σουλτάνας και περίμενε να του συμβούν όλες οι περιπέτειες που του είχε διηγηθεί ο «κοσμογυρισμένος» παππούς του.

(πηγή: Openbook.gr)

Η ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΒΙΖΥΗΝΟΥ

Για τους φίλους της "Αχελώνας", το κείμενο του Βιζυηνού είναι απλά ένας θησαυρός. Το παραμύθι κυριαρχεί από άκρη σε άκρη. Ενα παραμύθι αφηγείται ο Βιζυηνός στο "Μονον της ζωής του ταξείδιον" ή  μάλλον πολλά παραμύθια, από αυτά που άκουσε μεγαλώνοντας στη Βιζύη της Θράκης. Γεννημένος σε μια παμπτωχη οικογένεια, έφυγε μικρός να γίνει κάλφας ραφτάκος στην Πόλη. 

Ο Μικρός Ραφτάκος ήξερε πως δεν μπορούσε να κάθεται να σκοτώνει μύγες στα ραφτάδικα της Κωνσταντινούπολης για πάντα, σκύβοντας το κεφάλι σε λογής αφέντικά. Ηξερε τόσα παραμύθια, μύθους, ιστορίες, διηγήσεις που τον καλούσαν να τις διηγηθεί. Αυτός ήταν ο Βιζυηνός. Σαν γενναίος ραφτάκος φόρεσε την κορδέλα του, πως σκότωσε επτά με μία και νίκησε τους γίγνατες έναν έναν. Προόδευσε...εξελίχθηκε έγινε συγγραφέας, όμως οι προφορικές αφηγήσεις τον είχαν κυρίευσει από μικρό. Το ξέρουμε, το διαισθανόμαστε μέσα από το τόσο προφορικό κείμενο στη βάση του. Ναι, υπάρχει πάντα ο λόγιος, ο γραφιάς να ντύνει με όλη την συγγραφική ατμόσφαιρα της εποχής τη γυμνή προφορική λαλιά, τη λαϊκή σοφία, τη λαϊκή ψυχή της αγροτικής κοινωνίας στην οποία μεγάλωσε, όμως το παραμύθι στέκεται πανω και πέρα από όλα. Με τους βαθείς συμβολισμούς του και τα απαράμιλλα μοτίβα του.

Το νησί των σκυλοκέφαλων, οι μαρμαρωμένοι, η φώκια: μισή γυναίκα μισή ψάρι που σταματάει τα καράβια και ρωτά αν "ζει ο βασιλιάς Αλέξανδρος", ο τόπος που ψήνει ο ήλιος το ψωμί και τόσα άλλα ξεπηδουν μέσα από την προφορική παράδοση γιγαντώνονται και επιβάλουν την παρουσία τους στο γραπτό. Οι μαγικές μορφές των παραμυθιών απλώνονται και γεμίζουν το χώρο...

Το μονον της ζωής του ταξείδιον, είναι η ιστορία ενός παππού που δεν ταξίδεψε ποτέ και ενός εγγονού που έμαθε από τον παππού του, να ταξιδεύει με τον τρόπο που πρέπει κανείς να ταξιδευει όταν ζει μέσα στα παραμυθια.

Το μονον της ζωής του ταξείδιον, ειναι μια αφήγηση γεμάτη παραμύθια, μύθους, παραμυθιακά μοτίβα και εγκιβωτισμούς...Ενας κήπος όπου τα πνεύματα του παρελθόντος πλανόνται ελευθερα σε έναν ουρανό από ιστρορίες που έρχονται από χρόνους βαθείς και από μιλιούνια στόματα ... 

Το παραμύθι του ραφτόπουλου, του νεραιδοπαρμένου, με τη μαγική δαχτυλίχθρα που φτιάχνει νυφιάτικα φορέματα χωρίς ράμμα και χωρίς ραφή...Η πορεία του ήρωα μέσα στη νύχτα. Οι ευχές...τα παραμυθιακά στοιχεία, τα απομεινάρια από μύθους, οι θρυλοι,οι παραδόσεις, οι λαικές σοφίες, όλα ένα μείγμα, μια ζύμη που πλάθει στα χέρια του ο συγγραφέας και μας προσφέρει ένα αριστούργημα, ένα κείμενο ζωντανά προφορικό, σύγχρονο, γεμάτο εικόνες, συναισθήματα και γλώσσα! Πολλή / καλή / ευηχη / Ελληνική γλώσσα!! 

Ειναι ένας θησαυρός για όλους μας, μια μεγάλη αφήγηση, ένα δώρο. Αναζητείστε το και διαβάστε το.

Μ.Π.

Νεμέα 

17/02/2023

Η κα Παναγιώτα Κασίμη για το βιβλίο "Παραμύθια Μιλημένα κι Ακουσμένα, Αφηγήσεις από τη Λαϊκή Παράδοση" της Μαρίας Παπανικολάου (Η παρουσίαση)

Η κα Παναγιώτα Κασίμη στην παρουσίαση του βιβλίου

Την Κυριακή 23 Οκτωβρίου 2022, έγινε η παρουσίαση του βιβλίου "Παραμύθια μιλημένα κι Ακουσμένα" ( της Μαρίας Παπανικολάου, Εικονογράφηση: Ηλίας Κασσελάς) στον ζεστό χώρο του Καλογεροπούλειου Ιδρύματος στην Κόρινθο. Η διοργάνωση έγινε από το Σωματείο Λόγου και Τέχνης "Αλκυονίδες" που με τη δράση του προάγει την Τέχνη, τον Λόγο και τον Πολιτισμό στην Κορινθία.

Η παρουσίαση του βιβλίου έγινε από την κα Παναγιώτα Κασίμη, Αρχαιολόγο, Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κορινθίας και η μουσική επένδυση της εκδήλωσης από την κα Μαριβίτα Γραμματικάκη, μουσικού-συγγραφέως. Την εκδήλωση χαιρέτισαν η Πρόεδρος των Αλκυονίδων κα Ολγα Κονομόδη-Θωμά, η Γραμματέας του Σωματείου κα Μαρίνα Καλλίρη και η Εκδότης του βιβλίου (Εκδόσεις Ηδύφωνο) κα Μαρία Παναγιωτακοπούλου.

Λίγα λόγια για το βιβλίο:

Το βιβλίο επιδιώκει να μεταφέρει την αίσθηση, τον ενθουσιασμό και την εσωτερική φλόγα, που καίει  μέσα μας, στο άκουσμα ενός παραμυθιού και περιλαμβάνει δέκα λαϊκά παραμύθια: "Η σοφία των παραμυθιών και η βαθιά αλήθεια τους απευθύνεται σε όλους, παιδιά και ενήλικες. Ο παρηγορητικός και καθησυχαστικός τους λόγος φέρνει μηνύματα δύναμης και υπομονής από το βαθύ παρελθόν, μηνύματα που τόσο έχουμε ανάγκη στην πολύβουη εποχή που ζούμε", υπογραμμίζει η συγγραφέας Μαρία Παπανικολάου. 

Την εικονογράφηση έχει κάνει ο ζωγράφος Ηλίας Κασσελάς. Η ξεχωριστή εικονογραφική του προσέγγιση αποτελεί σημαντικό μέρος του βιβλίου. Οι ζωγραφιές του είναι ιδιαίτερες και δημιουργούν το δικό τους εικαστικό χώρο. Χωρίς να υπογραμμίζουν ή να εξηγούν το κάθε παραμύθι, συμπληρώνουν το κείμενο συμβάλλοντας σε ένα εικαστικό και λογοτεχνικό διάλογο. Έτσι επιδιώκει να δηλώσει την παρουσία του το ανείπωτο, η σιωπή, η παύση και η ανάσα του αφηγητή που σαφώς δε θα μπορούσε να αποτυπωθεί στο κείμενο με άλλον τρόπο.

Η ΟΜΙΛΙΑ ΤΗΣ κας ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΣ ΚΑΣΙΜΗ

Η ομιλία της  κας Παναγιώτας Κασίμη, Αρχαιολόγου και Προϊσταμένης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κορινθίας για το βιβλίο "Παραμύθια Μιλημένα κι Ακουσμένα" προκάλεσε το ενδιαφέρον του κοινού και ήταν κοινό το αίτημα να δημοσιευτεί ώστε να διαβαστεί. Με χαρά η "Αχελώνα" τη φιλοξενεί.

Κυρίες και Κύριοι καλησπέρα σας. Καταρχάς ευχαριστώ πολύ τους διοργανωτές, τον «Σύλλογο Αλκυονίδες» για την πρόσκληση να παρουσιάσω το βιβλίο της Μαρίας Παπανικολάου «Παραμύθια μιλημένα και Ακουσμένα» και θα ξεκινήσω μιλώντας για τη γνωριμία μας με τη Μαρία.

Γνωριστήκαμε πριν 10 χρόνια περίπου ξαφνικά,  πέσαμε η μια πάνω στην άλλη στην Νεμέα,  σε μια περίοδο που και οι δυο μας βρισκόμασταν σε αναζήτηση πορείας και γοητευτήκαμε η μια από την άλλη, βοήθησε η μια την άλλη επαγγελματικά ( η Μαρία με βοήθησε να οργανώσω και να παρουσιάσω εκπαιδευτικές δράσεις στα Αρχαιολογικά Μουσεία Αρχαίας Κορίνθου και Νεμέας) αλλά το κυριότερο για μένα είναι ότι η Μαρία ξεκλείδωσε μέσα μου ένα καλά κρυμμένο και ξεχασμένο μυστικό…… την ονειροπόληση !!  ξέρετε ως παιδί ήμουν  ονειροπόλα. Έφτιαχνα ατέλειωτες ιστορίες με το μυαλό μου και ζούσα μέσα σε αυτές, διάβαζα αχόρταγα παραμύθια και Ιούλιο Βέρν (ξέρετε, θυμάστε.. αυτές τις εκδόσεις με σκληρό εξώφυλλο τις εκδόσεις ΑΓΚΥΡΑ και ΑΣΤΗΡ….). Αυτή μου η αγάπη και αφοσίωση στις ανθρώπινες ιστορίες, στην αφήγηση, στο παρελθόν, με κατηύθυναν στην αρχαιολογία, στην επιστήμη που ανακαλύπτει, μελετά και διασώζει την ατομική και συλλογική μνήμη.  Η αρχαιολογία και η ιστορία είναι βαθιά ανθρωπιστικές επιστήμες που διασώζουν την ταυτότητα ατόμων και κοινωνιών, όπως ακριβώς κάνει με έναν διαφορετικό βέβαια τρόπο και το παραμύθι.

Να λοιπόν γιατί ένας αρχαιολόγος που λατρεύει την ελληνική μυθολογία από τα πρώτα χρόνια του Δημοτικού Σχολείου, παρουσιάζει ένα βιβλίο με παραμύθια,  γιατί οι αρχαίοι ελληνικοί μύθοι συνδέονται στενά με τα λαϊκά μας παραμύθια. Οι μύθοι δημιουργήθηκαν σ’ ένα προ-λογικό ακόμη στάδιο του ανθρώπινου πολιτισμού, όπου όλα έπρεπε με κάποιο τρόπο να ερμηνευτούν και να διασωθούν : οι κινήσεις των ουρανίων σωμάτων, οι καιρικές μεταβολές, οι ιδιότητες των ζώων και των φυτών, αλλά και οι χαρακτήρες των ανθρώπων και τα παράξενα λατρευτικά έθιμα…, όλα έπρεπε να αιτιολογηθούν και να διασωθούν μάσα από την προφορική παράδοση. Μύθοι και παραμύθια συνδέονται στενά στην ανθρώπινη ζωή.

Όλα αυτά μου θύμισε η Μαρία όταν συναντηθήκαμε τότε… 10 χρόνια πριν και γι’ αυτό τον λόγο είναι φίλη καρδιάς και μυαλού!

Παναγιώτα Κασίμη, Μαρία Παπανικολάου

Και τι θέλω να πω….  Θέλω να πω ότι η αγαπημένη Μαρία υπηρετεί αυτή την πολύτιμη λογοτεχνική μορφή που είναι το παραμύθι με συνέπεια και αφοσίωση  και απευθύνεται στην καρδιά και στο μυαλό, γιατί τα παραμύθια, όπως συχνά μου αναφέρει στις συζητήσεις μας, δεν είναι για παιδιά ή τουλάχιστον δεν απευθύνονται μόνο στα παιδιά !

Πράγματι…τα παραμύθια είναι όνειρα, όνειρα των μεγάλων που μέσω της αφήγησης, μέσω της ιστορίας και των ηρώων της, πραγματώνονται. Αυτά τα όνειρα βγαίνουν από το ασυνείδητο όπου κατοικούν και έρχονται στο συνειδητό, έρχονται στον κόσμο μας για να μας διασκεδάσουν, να μας τρομάξουν, να μας διδάξουν, να  συνετίσουν τους αλαζόνες και υπερφίαλους, να τιμωρήσουν τους κακούς και άδικους, να επιβραβεύσουν τους καλούς και τίμιους, να ικανοποιήσουν δηλαδή το κοινό περί δικαίου αίσθημα…

Ξέρετε…. Το παραμύθι συνδυάζει την γνωστική και την βιωματική μάθηση. Μόνο στο παραμύθι μαθαίνεις ότι η καλοσύνη είναι ύψιστη αρετή  και είναι λυπηρό που στις μέρες μας, το να είναι καλός ένας άνθρωπος ούτε υπολογίζεται ούτε αποτιμάται όσο αξίζει σε αυτό το χαρακτηριστικό που βρίσκεται (κατά την άποψή μου) στην καρδιά της θεϊκής δημιουργίας που είναι ο άνθρωπος… γιατί κατά κοινή ομολογία νομίζω, ο Θεός είναι πρωτ’ απ’ όλα καλοσύνη.

Ταυτόχρονα στο παραμύθι βιώνεις την αγωνία και την λύτρωση, την χαρά και την θλίψη, την αποδοχή και την απόρριψη, τον πόνο και την γιατρειά! Όλη ζωή περνάει μέσα από ένα παραμύθι.

Τα παραμύθια που διάλεξε η Μαρία να αφηγηθεί στο βιβλίο της είναι όλα Μαγικά παραμύθια και η ίδια τα παρομοιάζει μ’ ένα μπουκέτο τριαντάφυλλα που μάζεψε για να μας τα προσφέρει. Είναι παραμύθια λαϊκά εγγεγραμμένα στην αγνή ψυχή του λαού, δημιουργημένα από την φαντασία και την δύναμη που μόνον οι λαϊκοί άνθρωποι διαθέτουν.

Ο Φώτος Πολίτης , αυτός ο τόσο σημαντικός πολυγραφότατος άνθρωπος του θεάτρου, σκηνοθέτης  και μεταφραστής, γράφει στην εφημερίδα « Ελεύθερον Βήμα» στις 2 Δεκεμβρίου 1927 με αφορμή την Α’ έκδοση των ‘Ελληνικών Παραμυθιών’ του Γ. Μέγα (με εικονογράφηση επισημαίνω του Φώτη Κόντογλου) : «ο λαός ανέκαθεν ξεπέρασε τους λογικούς φραγμούς κι ένοιωσε να επικοινωνεί με την φύση ολόκληρη, αισθάνθηκε σας πλάσματα αδελφικά τ’ άλογα, τους σκύλους, τα πουλιά, τα ζώα…. Η βαθειά αγάπη του αγνού λαού για όλο το ζωικό και το φυτικό βασίλειο γέμισε την λαϊκή ψυχή χαρά και γέμισε την φύση μορφές. Η ξεραΐλα της σημερινής ζωής μας, κληροδότημα δυο αιώνων άδροσων, είναι ανάγκη να λείψη για να ευτυχήσει ο κόσμος»

 Τα λέει αυτά ο Φώτος Πολίτης το 1927, σκεφτείτε σήμερα που η από-μάγευση  του κόσμου μας είναι απόλυτη, πόσο αυτό μας έχει κάνει  όλους δυστυχείς και μας έχει κυριολεκτικά στεγνώσει από φαντασία και από τους πραγματικούς χυμούς της ζωής.

 

Να , γιατί πρέπει να διαβάσουμε τις αφηγήσεις της Μαρίας , γιατί μόνον μέσα σ’ αυτές θα νιώσουμε ξανά την άδολη χαρά και το ζωογόνο ξάφνιασμα που γευόμασταν όταν είμασταν παιδιά.

Η Μαρία μας παίρνει από το χέρι και με τον τρόπο αφήγησης που μόνον αυτή ξέρει, θα μας οδηγήσει σε θαυμαστά μονοπάτια όπου το φίδι, ο Φίδαρος του πρώτου παραμυθιού θ’ αγαπηθεί από μια γυναίκα που θα γίνει πραγματική μάνα του και θα το φροντίζει σαν πραγματικό της παιδί. Θα μας βάλει μέσα σε μια σκοτεινή σπηλιά όπου ο γέρος δράκος θα αναγνωρίσει ως γιό του το έξυπνο παλληκάρι που τον έπεισε ότι γεννήθηκε από τον αέρα που είχε στα άντερά του (!!!) και εδώ σ’ αυτό το παραμύθι είναι και το δικό μας φτερωτό άλογο, κατάμαυρο σαν την νύχτα και άγριο σαν λιοντάρι!

 

Η λαϊκή ψυχή αγαπάει πολύ το μυστήριο, την ομορφιά και την μεγαλοπρέπεια της θάλασσας, αυτό το στοιχειό που είναι τόσο συνδεδεμένο με την πατρίδα μας και τον λαό μας από πάντα !!!

Το πλάσμα της θάλασσας η Χελώνα, αφοσιώνεται στον γήινο άντρα της τον ψαρά, ενώ από της θάλασσας τα βάθη ανεβαίνουμε στο ουράνιο στερέωμα όπου η Πούλια και ο Αυγερινός είναι τα αγαπημένα κατατρεγμένα και βασανισμένα αδέλφια που οι αρχαίοι μύθοι και το παραμύθι αγαπούν πολύ.

 

Λιοντάρια και αετοί, νεραΐδες και πλάσματα που κατοικούν στα ξερά πηγάδια, στην θάλασσα και στα σκιερά δάση, μάγισσες-μητριές και τρανοί βασιλιάδες, αρχοντοπούλες δυνατές και υπερήφανες, φίδια δράκοι και γίγαντες ζωγραφισμένα από τον Ηλία Κασσελά μ’έναν τρόπο αφαιρετικό, διασκεδαστικό, υποβλητικό και πρωτότυπο ενισχύουν τον βιωματικό χαρακτήρα των παραμυθιών.

 

Τις ζωγραφιές του Κασσελά δεν τις καταλαβαίνεις με την πρώτη ματιά…. Κάθε φορά που τις κοιτάς ανακαλύπτεις και κάτι καινούργιο… ένα νέο πλάσμα ξεπετάγεται από κάθε κυματιστή γραμμή κρυμμένο έως εκείνη την στιγμή, βράχοι που αποδεικνύονται πρόσωπα και δέντρα που περπατούν και μιλούν, γραμμές που φαίνονται τυχαίες αλλά από μέσα τους προβάλλουν πλάσματα του βυθού. Ο αναγνώστης παρασύρεται από τις νερένιες γραμμές και βυθίζεται στην μαγεία…

 

Βεβαίως έχω αγαπημένο παραμύθι….. το διάλεξα αρχικά εξαιτίας του τίτλου που με γοήτευσε αλλά  όταν το διάβασα, διαπίστωσα ότι και το περιεχόμενο δικαιολογούσε απολύτως την προτίμησή μου. Είναι

«Το μαχαίρι της σφαγής τ’ ακόνι της υπομονής και το κερί τ’ αμάλαχτο»

…………..με γοήτευσε αυτή η προκομμένη κόρη που κεντούσε στο παραθύρι της κι ένα πουλί με ανθρώπινη λαλιά της έλεγε κάθε τόσο : «τι κεντάς και τι χρυσώνεις ? άντρα πεθαμένο θα πάρεις…» (!) το δημοτικό τραγούδι ολοζώντανο προβάλλει σε αυτό το σκοτεινό και περίεργο παραμύθι…

 

Καθώς όμως ο άνθρωπος είναι ο δημιουργός των παραμυθιών, αυτός είναι και ο τελικός νικητής, αυτός ορίζει και την δική του μοίρα και την μοίρα των στοιχειών και των δαιμονίων που τον ταλαιπωρούν, τον δοκιμάζουν, τον εχθρεύονται..  Ο φτωχός Πολυρεβιθάς στο τελευταίο παραμύθι σαν καλός και φιλόξενος άνθρωπος που είναι, θα δεχτεί μια μέρα έναν παράξενο ταξιδιώτη και θα τον περιποιηθεί και θα τον ταΐσει και θα τον κοιμίσει και θα του πει και τον πόνο του !... και είναι αυτός ο παράξενος ταξιδιώτης που θα πάρει την θέση του Πολυρεβιθά όταν έρθει το κακό δαιμόνιο και θα απαιτήσει απαντήσεις στις 12 αιώνιες ερωτήσεις.

Παναγιώτα Κασίμη

Κυριακή 23 Οκτωβρίου 2022

 

Λίγα λόγια για την Παναγιώτα Κασίμη

 

Η Παναγιωτα Κασίμη ειναι αρχαιολογος. Σπούδασε στο Τμήμα ιστορίας και αρχαιολογίας της φιλοσοφικής σχολής του ΕΚΠΑ και έκανε μεταπτυχιακό στην προϊστορική αρχαιολογία στο ίδιο πανεπιστήμιο

Απέκτησε δεύτερο πτυχίο το 2016 από το Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του πανεπιστημίου Πελοποννήσου και είναι υποψήφια διδάκτωρ στο ίδιο πανεπιστήμιο

Εργάζεται στην αρχαιολογική υπηρεσία της Κορινθίας από το 1996 και από το 2017 είναι προϊσταμένη.

Είναι υπερήφανη μητέρα τριών παιδιών.

Η προεδρος των Αλκυονίδων Όλγα Κονομόδη Θωμά Χαιρετίζει την εκδήλωση, η γραμματέας Μαρίνα Καλλίρη συντονίζει, η Παναγιώτα Κασίμη παρουσιάζει το βιβλίο

 

Μ.Παπανικολάου, Μ.Γραμματικάκη, Π. Κασίμη

 

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΟΝ LINE: ΠΗΓΕΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ (ΕΡΕΥΝΑ-ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ-ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ) / ΕΝΑΡΞΗ ΔΕΥΤΕΡΑ 19 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ

Αφηγήτριες και Αφηγητές,

Ξεκινώ από τη Δευτέρα 19 Σεπτεμβρίου 2022, στις 8,30 μμ,  ένα on line εργαστήρι, κυρίως για αφηγητές αλλά και για όσους αναζητούν παραμύθια / ιστορίες / μύθους και γενικά πηγές ιστοριών προς αφήγηση ή έρευνα. Μπορεί να σας φέρει εδώ ακόμα και το γενικότερο ενδιαφέρον σας για τα παραμύθια τους μύθους και τις ιστορίες.

ΠΗΓΕΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ

ΕΡΕΥΝΑ - ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ - ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ

Το εργαστήρι στηρίζεται στη δική μου πολύχρονη έρευνα αλλά και στην αγάπη μου στην έρευνα πηγών ώστε να ανακαλύπτω νέες ιστορίες, αλλά και να τις βάζω σε μια σειρά για να τις χρησιμοποιώ.

Μέσα από την ενασχόλησή μου αυτή θα σας προτείνω όλα όσα με βοήθησαν εμένα, θα μοιραστώ τις σημειώσεις μου και θα σας βοηθήσω να:

• να μάθουμε να ψάχνουμε τις πηγές 
• να τις αξιολογούμε / επιλέγουμε
• να τις αξιοποιούμε στις αφηγήσεις μας (μετάφραση/ απόδοση / επεξεργασία  )
• να φτιάχνουμε το αρχείο του αφηγητή
• να δημιουργήσουμε το ρεπερτόριό μας

Το εργαστήρι είναι αρκετά θεωρητικό για αυτό το λόγο επέλεξα να συμπεριλάβω βίντεο / ποντκαστ και εκπομπές αφήγησης ως "πηγές". Θα σας γνωρίσω τις φυλές των αφηγητών και διάφορα είδη προφορικής αφήγησης ανα τη γη και θα έχω την τιμή να έχω και κάποιους καλεσμένους ζωντανά ή σε βίντεο.

ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ ON LINE μέσω zoom

ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ περίπου 2 ώρες

ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ: Καθε δεύτερη Δευτέρα του μήνα 

ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ως το Δεκέμβρη με προοπτική για όσους θέλουν να συνεχίσουν ως τον Απρίλιο του 2023.

Πληροφορίες & κόστος: Μαρία Παπανικολάου 

m.papanikolaou@yahoo.gr

ή στο inbox -messenger στο Facebook

Ο καθρέφτης στο παραμύθι (μέρος 2ο)

 της Μαρίας Παπανικολάου

Το προηγούμενο άρθρο για τον καθρέφτη, ξεκίνησε με το μύθο του Διόνυσου του Ζαγρέα του μικρού παιδιού που κομματιάστηκε από τους Τιτάνες, ενώ ήταν απασχολημένο κοιτώντας το είδωλό του στον καθρέφτη. Λίγες μέρες μετά και συνεχίζοντας το ψάξιμο σχετικά με τον καθρέφτη στα παραμύθια έπεσα στο βιβλίο, «Το στάδιο του καθρέφτη» του ψυχίατρου και ψυχαναλυτή Ζακ Λακάν.

Εκεί αναπτύσσεται η ψυχαναλυτική του θεωρία, σύμφωνα με την οποία κάθε παιδί περνά από την φαντασιακή  φάση,είναι συμβιωτικά συνδεδεμένο με τη μητέρα του ή τον προστάτη-γονέα του, στο σημείο ώστε δεν αντιλαμβάνεται το σώμα του ως ξεχωριστή παρουσία, αλλά συνδέεται με τον ενήλικο που το κρατά αγκαλιά. 

Το στάδιο του καθρέφτη αποτελεί, από ό,τι κατάλαβα, αυτή τη στιγμή, όπου το παιδί κοιτάζοντας το είδωλό του στον καθρέφτη αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως ξεχωριστό άτομο, καθώς αναγνωρίζει τα μέλη του ως δικά του. Έτσι ξεχωρίζει τον εαυτό του από τον ενήλικα γονέα-προστάτη. Το παιδί, σύμφωνα με τον Λακάν, βιώνει μεγάλη χαρά, δίνοντας ουσιαστικά τέλος στη φαντασίωση του «τεμαχισμένου σώματος» (στην αποσπασματική αντίληψη που είχε για τον εαυτό του μέχρι εκείνη τη στιγμή).

Ίσως υπάρχει κάποιος συσχετισμός με το μύθο του Ζαγρέα, είτε τον ήξερε ο Λακάν, είτε όχι, σκέφτηκα. Ουσιαστικά η θεωρία του Λακάν στηρίζεται στον αντεστραμμένο μύθο, αφού τη στιγμή ακριβώς που το παιδί βιώνει τη χαρά της επιβεβαίωσης ότι αποτελεί μια ξεχωριστή οντότητα, και αναγνωρίζει το σώμα του ως δικό του, ξεπερνώντας τη φαντασίωση του «τεμαχισμένου σώματος» (που είχε μέχρι τότε), αυτή ακριβώς τη στιγμή, έρχεται το μακελειό των Τιτανων. Μπερδεμα; Ναι.

 Το καταθέτω εδώ ως σκέψη και είμαι σίγουρη πως κάτι θα γεννηθεί με το χρόνο.

Αυτό επίσης που εισάγει ο Ζάκ Λακάν στο έργο του «Το στάδιο του καθρέφτη» (που νομίζω δεν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά, διορθώστε με ...βρήκα κάποια pdf ωστόσο) είναι ο όρος της Ετεροτοπίας. Ως ετεροτοπία ορίζει την ύπαρξη ενός μη τόπου, που όμως υπάρχει. Αυτός είναι ο καθρέφτης.

Συνεχίζοντας τη σκέψη του, ο Λακάν σημειώνει πως ο καθρέφτης είναι ένας «τόπος», όπου βλέπουμε εμάς, ενώ εμείς ουσιαστικά απουσιάζουμε από κει. Λογικό ακούγεται. Ας κρατήσουμε αυτές τις σκέψεις για τα παραμύθια παρακάτω...Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσες και η ιδέα του τεμαχισμού/ένωσης αλλά και η ιδέα του τόπου/μη τόπου που εισάγει ο Λακάν.

Εδώ να σημειώσω κάτι πριν συνεχίσω:

Κάθε προσπάθεια να εξηγήσουμε τα παραμύθια, να τα αποσυμβολίσουμε, να τα συσχετίσουμε με άλλα παραμύθια, μύθους ή θεωρίες, γίνεται μέσα από την βαθιά μας επιθυμία να τα κατανοήσουμε καλύτερα. Ωστόσο δεν παραβλέπουμε το γεγονός, πως κάθε τέτοια προσπάθεια αποσυμβολισμού, αποτελεί μια κάποια αυθαιρεσία. …Ουσιαστικά και με απλά λόγια ποτέ δεν θα μάθουμε τι θέλει να πει ο ποιητής… Ίσως πλησιάζουμε νοήματα και σχήματα, αλλά ίσως είμαστε και μακριά… απλά μας έλκει η όλη αυτή η προσπάθεια και μας βοηθά τελικά να συνδεθούμε καλύτερα με το περιεχόμενο των παραμυθιών. Οπότε αθώος ο κατηγορούμενος...

Έτσι λοιπόν σαφώς και στο πίσω μέρος του μυαλού μου «βλέπω» το παραμύθι…. Και γυρίζοντας στον Λακάν, δεν είναι άραγε το παραμύθι ένας «μη τόπος» όπου βλέπουμε τον εαυτό μας όπως μέσα σε ένα καθρέφτη; Ή δεν είναι τελικά το παραμύθι ένας μη τόπος όπου ενώνονται τα τεμαχισμένα μέλη της ανθρώπινης γνώσης-σοφίας-πνεύματος;

Η αλήθεια είναι πως αποφεύγω να χρησιμοποιήσω επιχειρήματα, σκέψεις και παραδείγματα από την ψυχανάλυση, διότι είναι μια επιστήμη που αγνοώ, απλά αναγνώστρια είμαι... Ελπίζω να μην παρανοώ στο βαθμό που προσβάλω το παραμύθι ή την επιστήμη της ψυχανάλυσης...

Πίσω στους καθρέφτες…

Γενικά οι καθρέφτες στη Λαϊκή παράδοση δεν θεωρούνται θετικά σύμβολα. Θεωρούνται "...εργαλεία του διαβόλου, παγίδες της ψυχής, πύλες προς μια άλλη διάσταση, πηγές κακοτυχίας, εργαλείο μυστικισμού και αλχημείας".  Ίσως για αυτό δεν μπορούν να λείπουν από τα παραμύθια… Είτε μέσα από τις λαϊκές δοξασίες των λαών του κόσμου, είτε και από την ίδια την επιστήμη ο καθρέφτης είναι ένα σημαντικό αντικείμενο. Οι θεωρίες των κατόπτρων στη φυσική ή οι θεωρίες για τις οφθαλμαπάτες είναι …μαγικές …εντελώς μαγικές ...

Ο καθρέφτης χρησιμοποιείται συχνά στα παραμύθια.

Στο παραμύθι «Τα τρία αδέρφια» ένας βασιλιάς αρρωσταίνει ενώ έχει στείλει τους γιούς του να φέρουν το πολυτιμότερο πράγμα στον κόσμο για να αποφασίσει σε ποιον θα δώσει το θρόνο. Μακριά από τον πατέρα τους τα αδέρφια συναντιούνται και δείχνουν ο ένας στον άλλον τι αγόρασαν. Ο πρώτος έναν μαγικό καθρέφτη, ο δεύτερος ένα μαγικό χαλί και ο τρίτος ένα μήλο που θεραπεύει.  Βλέπουν στο μαγικό καθρέφτη τον άρρωστο πατέρα, πετούν με το χαλί και τον θεραπεύουν με το μήλο. Η σειρά είναι φανερή. Εντοπισμός-αποδοχή-θεραπεία. Κάτι πολύ σημαντικό κρύβεται σε αυτό το παραμύθι όπου ο καθρέφτης δείχνει αυτό που συμβαίνει την ώρα που συμβαίνει.

Υπάρχουν πολλοί θρύλοι για την δυνατότητα να βλέπει κανείς μέσα από τον καθρέφτη σε απευθείας μετάδοση τι συμβαίνει σε κάποιο συγγενικό ή αγαπημένο πρόσωπο.

Λένε πως οι Ρωμαίοι κατείχαν έναν καθρέφτη που έβλεπαν από πού θα δεχόταν επίθεση, το ίδιο έλεγαν και για την Αικατερίνη των Μεδίκων, πως μέσα από ένα μαγικό καθρέφτη μπορούσε να δει τους εχθρούς της. Σίγουρα και οι δύο είχαν πολλά μάτια σκορπισμένα εδώ και εκεί …

Στο παραμύθι η «Βασίλισσα του χιονιού», το θρύψαλο ενός καθρέφτη μπαίνει στο μάτι ενός αγοριού και από τότε βλέπει μόνο το κακό στον κόσμο. Μέχρι η αγάπη να βγάλει το γρέζι και να ξαναβρεί ο ήρωας την υγειά του. Αν ο καθρέφτης αποτυπώνει την απόλυτη αλήθεια χωρίς περιστροφές τότε πραγματικά βλέπεις πολλά που δεν θα ήθελες να δεις… Η αλήθεια είναι πάντα αδυσώπητη και σκληρή, καλύτερα λοιπόν καθρέφτισμα μέσα από «φίλτρα», είτε όπως αυτό της αγάπης, της συμπάθειας, των αισθημάτων ή ακόμα και τα γνωστά αλαζονικά φίλτρα …

Στην «Ωραία κοιμωμένη» περιγράφεται ο χώρος στο εσωτερικό του παλατιού ως ένας χώρος γεμάτος καθρέφτες. Ωστόσο όλοι γύρω κοιμούνται βαθιά

… Οπότε εδώ ο τόπος και ο μη τόπος ταυτίζονται στο καθρέφτισμα της απόλυτης ακινησίας. Στην έλλειψη της δράσης. Μήπως εδώ ο χρόνος που περνά καθρεφτίζει μια άλλη αλήθεια μέχρι να «λυθούν» τα μάγια;

Στην «Πεντάμορφη και το τέρας», η πεντάμορφη μαθαίνει από ένα μαγικό καθρέφτη πως ο πατέρας της είναι άρρωστος αλλά «μεταφέρεται» και μέσα από αυτόν κοντά του.  Άρα: πύλη μεταφοράς και μαντικό-μαγικό αντικείμενο. Με τον ίδιο τρόπο επιστρέφει στο κάστρο του τέρατος όταν μαθαίνει ότι αυτό ψυχορραγεί αφού έχει κοπεί και το τελευταίο τριαντάφυλλο. Η ανάγκη να μάθουμε τα μελλούμενα, να δούμε μέσα από τον καθρέφτη;

Στη «Χιονάτη» η μητριά κατέχει έναν μαγικό καθρέφτη που λέει πάντα την αλήθεια δείχνει την καθαρότητα, την ομορφιά του πνεύματος; της διάνοιας; της γνώσης;, αλλά και την πνευματική λάμψη. Ισως; Για αυτό η μητριά, χαίρεται που κάθε φορά ο καθρέφτης επιβεβαιώνει την «ομορφιά» της, όταν τον ρωτάει. Εδώ ο καθρέφτης προβάλλεται ως ο καθρέφτης της ψυχής (?) ή της γνώσης; Ίσως η χιονάτη είναι για τη μητριά το ιδανικό μέσα στον καθρέφτη, η υψηλότερη προβολή της ¨ομορφιάς¨, αυτή που ακολουθεί μια αλχημική διαδικασία (Nigredo, Albedo, Rubebo) … Αυτή με τα μαύρα μαλλιά σαν τον έβενο, το λευκό δέρμα σαν το χιόνι και τα κόκκινα χείλια σαν το αίμα…

Κι άλλα παραμύθια έχουν καθρέφτες και καθρεφτάκια… που συνήθως τα πουλάνε για να τα αγοράσει η ηρωίδα ή ο ήρωας και να εξελιχθεί η πλοκή… με μαγικά αποτέλεσματα.

Ανάμεσα σε όσα αναφέρονται στις πηγές βρήκα και το Ασχημόπαπο… στην αρχή είπα να μην το περιλάβω όμως ήταν τόσο προφανές το καθρέφτισμά του στη λίμνη… η ιδέα του ειδώλου που «συνδέει» το τεμαχισμένο σώμα και χαίρεται για την ύπαρξή του... Το είδωλο αποκαλύτει στο σύνολό του έναν κύκνο! Μαγικό...

…θα κλείσω με αυτό αλλά έχει και συνέχεια…

 

Νεμέα, 5 Σεπτεμβρίου 2022

Μαρία Παπανικολάου

Πηγές:

•  Σημεία και Συμβολα, Luc Benoist, Ινστιτούτο Καρδαμίτσα
• Το λεξικό των συμβόλων, CIRLOT JUAN-EDUARDO, εκδόσεις Κονιδάρη
•  
• Ελληνική Μυθολογία, Ζαν Ρισπέν, μτφ Κοσμά Πολίτη, Εκδόσεις Αυλός

• Μυθαγωγία (www.mythagogia.blogspot.com)
• Η Μαγεία των παραμυθιών, J Cooper

·         www.champlacanienfrance.net/sites/default/files/Le%20stade%20du%20miroir.pdf

·         «Η Ετεροτοπία του Καθρέφτη» Φοιτήτρια: Μαρία Καραχρήστου Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: Μαρία Παπαδημητρίουhttps://ir.lib.uth.gr/xmlui/bitstream/handle/11615/45532/10203.pdf?sequence=2&isAllowed=y