HENRI GOUGAUD : ΜΙΑ ΞΕΧΩΡΙΣΤΗ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΑΠΟ ΕΝΑΝ ΜΕΓΑΛΟ ΑΦΗΓΗΤΗ

Ο Henru Gougaud στην Αθήνα

 Της Μαρίας Παπανικολάου

Στις αρχές του Οκτώβρη και συγκεκριμένα το πρώτο Σαββατοκύριακο του μήνα, βρέθηκε στη χώρα μας, ο μεγάλος Γάλλος αφηγητής Henri Gougaud, με την ευκαιρία ενός τριήμερου σεμιναρίου με θέμα την αφήγηση. Θα αναρωτηθείτε πιθανότατα, ποιός είναι ο Henri Gougaud και γιατί θα έπρεπε να αναφερθεί το γεγονός ανάμεσα σε δεκάδες επισκέψεις ξένων, ως σημαντικό και εξαιρετικό.

Σε μια εποχή που οι άνθρωποι έχουν την πολυτέλεια να ακολουθούν την καρδιά τους προς την κατεύθυνση που αυτή υποδεικνύει, η τέχνη της αφήγησης και του προφορικού λόγου κερδίζει όλο και περισσότερους φίλους σε όλο τον κόσμο αλλά και στην Ελλάδα. Όσοι λοιπόν ακολούθησαν την καρδιά τους προς το δρόμο του λόγου και της «αιώνιας»  αφήγησης γνωρίζουν πως ο Henri Gougaud είναι ένας ζωντανός μύθος για το χώρο.

Αφηγητής, συνθέτης, μουσικός, συγγραφέας, καλλιτέχνης και στοχαστής, ένας ΔΑΣΚΑΛΟΣ, ένας σοφός, ο Henri Gougaud στα 82 χρόνια παραμένει ένας άνθρωπος που θα ήθελε πολύ κάποιος να γνωρίσει από κοντά.

Με την συμβολή και την αμέριστη συνεργασία του ΠΟΦΑ (Πανελλήνιος Σύλλογος Φίλων της Αφήγησης) και της αγαπημένης, ξεχωριστής και σπουδαίας Ελληνίδας αφηγήτριας Λίλης Λαμπρέλλη (που υπήρξε μαθήτρια του), ο μεγάλος Γάλλος αφηγητής και πολυγραφότατος συγγραφέας μοιράστηκε τη γνώση και τη σοφία του με Έλληνες αφηγητές για τρεις ολόκληρες μέρες και αυτό είναι ένα σημαντικό γεγονός.

Henry Gougaud και Λίλη Λαμπρέλλη

Στην Ελλάδα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη, ένα και μόνο βιβλίο του, ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ γεμάτο από ιστορίες από όλο τον κόσμο ξαναγραμμένες από το μοναδικό, αφηγηματικό λόγο του Γάλλου αφηγητή, παρόλα αυτά ο Gougaud έχει γράψει δεκάδες βιβλία και συνεχίζει να γράφει είτε προσπαθώντας να διασώσει την προφορική άυλη κληρονομιά των ιστοριών, των μύθων και των παραμυθιών, είτε γράφοντας πρωτότυπα έργα που έχουν βραβευτεί. Τυχεροί οι σχεδόν είκοσι Γαλλόφωνοι Έλληνες που παρακολούθησαν αυτό το μεγάλο δάσκαλο στο σεμινάριό του.

Σήμερα περισσότερο από ποτέ, τα παραμύθια, οι μύθοι και οι ιστορίες έρχονται να συμπληρώσουν το παζλ της χαμένης μας επαφής με το πολύ μακρινό και βαθύ παρελθόν μας, τότε που ο κόσμος μοιραζόταν τη χαρά, τη λύπη, τη σοφία, τη γνώση και το φόβο του θανάτου μέσα από το λόγο.

Εν αρχή ην ο λόγος και ο λόγος του αφηγητή ακολουθεί πιστά αυτή την αρχή. Χωρίς σκηνικά, χωρίς πολυτέλειες και χωρίς φλυαρίες: εικαστικές και λεκτικές, ο αφηγητής έχει μόνο το λόγο του και την ύπαρξή του, τη μορφή του δηλαδή ως εργαλείο μετάδοσης των παραμυθιών από γενιά σε γενιά.

Η συμμετοχή της υπογράφουσας στο σεμινάριο δίνει την ευκαιρία για μια ταπεινή προσέγγιση στα λόγια του δασκάλου μέσα από κάποιες μικρές σημειώσεις:

«Η τέχνη της αφήγησης είναι η τέχνη των ανθρώπινων σχέσεων» λέει ο Gougaud  και συνεχίζει «η αφήγηση αγαπά τον άνθρωπο, είναι μια τέχνη ουμανιστική».

Είναι απίστευτο στις μέρες μας, με την δυνατότητα των μεγάλων κινηματογραφικών έργων, των τηλεοράσεων, των υπολογιστών, ακόμα και των πολυπρόσωπων θεατρικών παραστάσεων, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των απερίγραπτων σε δυνατότητες ηλεκτρονικών συσκευών, τόσοι άνθρωποι να γεμίζουν ασφυκτικά χώρους για να ακούσουν έναν άνθρωπο να αφηγείται παραμύθια. Άραγε τι αναζητούν; Τι είναι αυτό που ψάχνουν; Την απλότητα, τη σοφία, την ψυχαγωγία;

Ο δάσκαλος και οι συμμετέχοντες στο σεμινάριο με την οικοδέσποινα Λίλη Λαμπρέλλη

Ο Γκουγκώ λέει: «Ψάχνουν την παλιά επαφή με το λόγο, τη συγγένεια που αυτός δημιουργούσε ανάμεσα στους ανθρώπους. Ο αφηγητής όταν μιλά ΘΥΜΙΖΕΙ στους ανθρώπους γνώριμες φωνές, οικείες!»

Και συνεχίζει: «Τα πάντα είναι μνήμη. Η μνήμη των αισθήσεων έχει διαφορετική διάρκεια από εκείνη της πραγματικότητας. Πέρα από τη μνήμη του Λογικού, υπάρχει η μνήμη των αισθήσεων, αυτή προσπαθεί να ανασύρει ο αφηγητής, να την ξυπνήσει. Μια ιστορία που έρχεται από παλιά γεμάτη με τις μνήμες των ανθρώπων, ζητά ένα καλό αφηγητή για να τη «γεμίσει» με τις δικές του θερμές μνήμες – μνήμες αισθητηριακές – να της δώσει σάρκα και οστά,  να την ξυπνήσει μέσα από το λόγο του και να την ζωντανέψει».

Πόσο απλό και πόσο σύνθετο στα αλήθεια. Ποιος μεγαλύτερος σκοπός για ένα αφηγητή από το να δώσει τη θέρμη των δικών του μνημών και αναμνήσεων στις παλιές ιστορίες;

Στον κόσμο αυτό της απόλυτης λογικής και των ψυχρών υπολογισμών έχει στα αλήθεια ο αφηγητής θέση; Μπορεί να αναρωτηθεί κανείς. Όμως ναι, έχει, γιατί όλοι έχουν ανάγκη από τη ζεστασιά της ανάμνησης, από τη νοσταλγία των μικρών στιγμών που μόνο μέσα από το λόγο ενός καλού αφηγητή θα ξυπνήσουν μέσα μας.

Ο δάσκαλος Gougaud μιλά αργά, κάθε του λέξη πέφτει στην αίθουσα σαν ένα μικρό γυαλιστερό και πολύτιμο μαργαριτάρι. Η ερευνά του μακροχρόνια και η γνώση του βαθειά.

Λόγια σοφά, λόγια να μη χάνεις
ούτε ανάσα

«Τίποτα γραπτό δεν μπορεί να αντικαταστήσει το προφορικό» λέει. Μα πόσο οξύμωρο σε μια εγγράμματη κοινωνία, όπου παγκοσμίως το γραπτό καθορίζει την ύπαρξη την ίδια και επιβάλλεται νομικά και ηθικά. Κι όμως ο προφορικός λόγος είναι εδώ για να μας ενώσει με την κλωστή που κάπου χάθηκε ή κόπηκε. Αυτή την κόκκινη κλωστή των παραμυθιών που είναι τελικά ο διάδρομος ανάμεσα στον αρχέγονο άνθρωπο με τον σύγχρονο μέσα από το λόγο, τις ιστορίες, την ζεστή ανάσα και τις λέξεις που αβίαστα μεταφέρουν τις παλιές μνήμες.

Είναι λίγες οι φορές που μια συνάντηση ανθρώπων γίνεται ευκαιρία για τόση πολλή και τόσο ουσιαστική σκέψη. Ο λόγος κυριαρχεί αλλά αυτό που ενώνει την ομάδα είναι η αγάπη προς την αφήγηση, μια τέχνη παλιά, ίσως η παλαιότερη στον κόσμο, αλλά και μια τέχνη τόσο  αναγκαία στην εποχή μας. Μια τέχνη που «γειώνει» και επαναφέρει στις βασικές αρχές όλους όσους τη γνωρίσουν.

Δεν είναι λίγες οι φορές που ένα μικρό (για τους πολλούς) γεγονός υπήρξε τόσο σημαντικό για λίγους. Όμως εδώ, στην περίπτωση αυτή, αυτοί οι λίγοι που παρακολουθήσαμε αυτό το τριήμερο σεμινάριο είμαστε αφηγητές, είμαστε εκείνοι που θα βγουν στο κοινό για να «ξυπνήσουν»  με το λόγο τις προαιώνιες αυτές μνήμες γεμίζοντάς τις με τις δικές μας «θερμές» μνήμες και χαρίζοντάς τις σε όλο τον κόσμο που θα έρθει να μας ακούσει.

Να γιατί αυτή η επίσκεψη ήταν τόσο σημαντική.

Τελικά όμως υπάρχει κάτι μαγικό όταν μιλά ένας καλός δάσκαλος: τα λόγια του είναι σαν ένα πουλί που πετά ψηλά, λίγοι θα το δουν, ίσως λίγοι το ακούσουν όμως θα έχει περάσει πάνω από πολλά κεφάλια και θα έχει ανακατέψει τον αέρα με τις μεγάλες του φτερούγες.

Τούτο το άρθρο μετέφερε λίγες στιγμές από την επίσκεψη του αφηγητή και συγγραφέα Henri Gougaud, ενός μεγάλου δασκάλου που πέρασε από τα μέρη μας στις αρχές του Οκτώβρη και ανακάτεψε τον αέρα με τις φτερούγες, τις ιστορίες, τη γνώση και τη σοφία του.  

To site του Henri Gougaud :  https://www.henrigougaud.info/