Η ΦΩΝΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΩΜΑ
Το σώμα του αφηγητή "ανοίγει" στο χώρο και αγκαλιάζει, αν θέλετε το κοινό δημιουργώντας ένα οριοθετημένο περιβάλλον μέσα στο οποίο λαμβάνει χώρα το δρώμενο.
Είναι σημαντικό ο αφηγητής να είναι έτοιμος με το σώμα του να δημιουργήσει αυτή την τεράστια "μήτρα" φιλοξενίας για τη λίγη ώρα που διαρκεί η αφήγησή του.
Οφείλει λοιπόν αφενός α) να γνωρίζει καλά τις δυνατότητες της φωνής του: της χροιάς, των ηχοχρωμάτων, των διακυμάνσεων και της έντασης της. Η φωνή κατοικεί μέσα στο σώμα που είναι το ηχείο της. Αν το σώμα δεν σταθεί σωστά, δεν αναπνεύσει σωστά και δεν είναι σωστά προετοιμασμένο η φωνή θα "βγαίνει" σαν προδομένη ερωμένη που αναζητά τον αγαπημένο της στους δρόμους.
Αφετέρου, ο αφηγητής οφείλει να γνωρίζει το σώμα του α) το βάρος και το ύψος είναι θεμελιώδεις συνισταμένες στη γνώση των εργαλείων μας. Δεν έχει σημασία πόσα κιλά ή πόσο ψηλοί είμαστε, σημασία έχει να γνωρίζουμε ΠΩΣ να χρησιμοποιούμε το εργαλείο μας προς όφελος μιας αποδοτικότερης και ουσιαστικότερης αφήγησης.
Η γνώση αυτή είναι Αδιαπραγμάτευτη. Γιατί άλλωστε να περπατήσει κανείς ξυπόλητος στα αγκάθια;
Ένας καλός αφηγητής μελετά και γνωρίζει ΤΙ μπορεί να κάνει με τη φωνή, το βάρος και το ύψος του!
Δεν είναι λίγες οι φορές που το φαινομενικό μειονέκτημα μεταβάλλεται στο ΑΠΟΛΥΤΌ πλεονέκτημα για ένα αφηγητή. Άπειρα τα παραδείγματα αγαπημένων αφηγητών, κυρίως στο εξωτερικό.
Το θέατρο (και το μνημονεύω γιατί τα όρια για πολλούς είναι δυσδιάκριτα ή γιατί συχνά μας δανείζει τεχνικές) επιθυμεί την αρτιμέλεια και την εξωτερική εμφάνιση. Έχει άλλες απαιτήσεις από αυτούς που το υπηρετούν. Η αφήγηση ως πιο γήινη και στην απλότητά της μοναδική τέχνη έχει άλλες απαιτήσεις.
Επιστροφή στο ΣΩΜΑ
Μελετώντας τεχνικές αφήγησης ανά τον κόσμο στέκομαι στη γιαπωνέζικη κωμική αφήγηση το RAKUGO. Αξίζει να αναζητήσετε στο διαδίκτυο αφηγητές rakugo. Στο rakugo ο αφηγητής στέκεται καθηλωμένος γονατιστός (κατά τη γιαπωνέζικη συνήθεια) και κινεί το σώμα πάνω από τη μέση. Στη διάθεσή του έχει μόνο ένα κομμάτι ύφασμα και ένα ζευγάρι ξυλάκια φαγητού. Τίποτα άλλο. Είναι απίστευτο πως αυτοί οι αφηγητές αφηγούνται σε κατάμεστα θέατρα των 500 και πλέον ατόμων φτιάχνοντας τη μήτρα τους και ορίζοντας το χώρο της αφήγησης με το σώμα και τη φωνή τους.
Σημειώνω και την ινδική αφήγηση PANDAVANI. Εδώ το σώμα απλώνεται με μεγαλύτερη ευκολία και λειτουργεί ως όργανο αφήγησης μέσα σε μια ορχήστρα.
Υπάρχουν άπειρα παραδείγματα χρήσης του σώματος ως εργαλείου αφήγησης στην Ευρώπη και σε άλλες ηπείρους σε κάθε μορφή αφήγησης ανα την υφήλιο.
Ενδεικτικά αναφέρω το rakugo και το pandavani. Στη Δυτική τεχνοτροπία της αφήγησης μπορούμε να δούμε σώματα μουσικά (όπως τα λέω εγώ, που κινούνται ενσωματώνοντας τη μουσικότητα του λόγου και το ρυθμό) και σώματα στατικά που κινούνται με μια ιερή εσωστρέφεια καταφέρνοντας όμως να "περάσουν" την ιστορία στο κοινό.
Οι τρόποι λοιπόν είναι διαφορετικοί, το ζητούμενο το ίδιο. Ο αφηγητής γνωρίζοντας το σώμα του γνωρίζει και τα όριά του. Γνωρίζει και τη δύναμή του!!!
Το σώμα αφηγείται, το σώμα πάλλεται και κινείται όπως το βιολί στα χέρια του βιολιστή. Ένα αποστασιοποιημένο, άκαμπτο, δειλό και άτολμο σώμα δεν αφηγείται ΔΙΕΚΠΕΡΑΙΏΝΕΙ.
Δείτε εδώ τη μοναδική Catherine Zarkat πως χειρίζεται το σώμα της. Είναι εκπληκτική.
Εκπληκτικός είναι και ο εκρηκτικός Ben Haggarty εδώ.
Μελετήστε τους αφηγητές και θα ξαναγυρίσουμε στο θέμα ΣΩΜΑ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ.
Θέλω να κλείσω με μια αναφορά στο χειρισμό της ΕΝΈΡΓΕΙΑΣ του κάθε αφηγητή σε σχέση με την αφήγηση, που θεωρώ οτι έχει αμεση σχέση με το σώμα...
Μπροστά στο κοινό και με εργαλεία τη φωνή και το σώμα του ο αφηγητής έχει να αντιμετωπίσει μια τεράστια πρόκληση.
Τη διαχείριση της ενέργειας του ίδιου του αφηγητή πριν την αφήγηση και της ενέργειας που δημιουργείται ανάμεσα σε εκείνον και το κοινό.
Η ΕΝΕΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΣΩΜΑ
Κάθε αφηγητής ανάλογα με την ηλικία, τις εμπειρίες, τα βιώματα, τη γνώση, τη θέση, τη στάση στη ζωή και στο θάνατο, το γεωγραφικό μήκος και πλάτος στο οποίο ζει, την προσωπική και κοινωνική κληρονομιά του ακόμα και ανάλογα με τη "φτιαξιά" του την ίδια έχει και διαχειρίζεται ένα ενεργειακό φορτίο το οποίο μπορεί να είναι κατά ένα ποσοστό κατοχυρωμένο και κατά ένα άλλο μεταβαλλόμενο. Αυτό το φορτίο υπάρχει στο σώμα του
ως ενέργεια (εγώ τη χωρίζω σε δημιουργική και καταστροφική). Στο επόμενο όμως αυτά.
Η ενέργειά μας είναι το φορτίο που κουβαλάμε και που παρουσιάζουμε στο κοινό μας ΠΡΙΝ καν ανοίξουμε το στόμα μας. Η μαθητεία του αφηγητή, η πορεία, η μελέτη, η εμπειρία και η ικανότητά του ορίζουν και την ενέργειά που παραδίδει όταν στέκεται μπροστά σε κόσμο.
Από την άλλη ένα μικτό, ανομοιογενές και πολλές φορές δύσκολο κοινό "φέρει" μια άλλη ενέργεια, αυτό που ονομάζουμε περιρρέουσα ατμόσφαιρα...
Τι είναι η περιρρέουσα ατμόσφαιρα;
Είναι η κοινή συνισταμένη όλων των ενεργειών των ανθρώπων που βρίσκονται απέναντι από τον αφηγητή.
Η ενέργεια του αφηγητή οφείλει να είναι σε θέση να ενορχηστρώσει την τυχαία αυτή ορχήστρα που δημιουργείται σε κάθε παράσταση. Όταν οι διαφορετικές ενέργειες θα είναι γύρω από το σώμα του αφηγητή σαν βελάκια που θα κινούνται προς πάσα κατεύθυνση, ο αφηγητής πρέπει σε λίγο χρόνο να χειριστεί τη δική του ενέργεια με τέτοιο τρόπο ώστε όλα τα "βελάκια" να κοιτούν μπροστά, προς το μέρος της ιστορίας.
Αυτή η διαδικασία θα ολοκληρωθεί κατά τη διάρκεια των πρώτων λεπτών της αφήγησης με σύμμαχο την ίδια την ιστορία. Ωστόσο, από πείρας ορμώμενη, θεωρώ πως καλό θα ήταν το μισό αυτής της διαδικασίας εναρμόνισης των ενεργειών μας θα πρέπει να έχει επιτευχθεί πριν καν ανοίξουμε το στόμα μας.
Τέχνες και τεχνικές υπάρχουν πολλές και είναι παμπάλαιες... Φυσικά θα τις έχετε διδαχτεί κάποιοι.
Είναι πολύ σημαντικό να μπορούμε να διοχετεύσουμε αυτή την ενέργεια η οποία θα "φύγει" από μας και θα "ενώσει" το κοινό σε κοινότητα, θα δημιουργήσει "τον κύκλο γύρω από τη φωτιά". Φανταστείτε να διαπερνά μια λεπτή κλωστή η οποία πάει και έρχεται ανάμεσα στον αφηγητή και το κοινό και υφαίνει τη σχέση αυτή με νήμα την ίδια την ιστορία.
Η διαχείρηση αυτής της ενέργειας ειναι ΚΑΙ σωματική λειτουργία.
Όσο στενότερο είναι το "δέσιμο" των ενεργειών αφηγητή και κοινού, τόσο πιο εύκολα θα κυλήσει για τον αφηγητή η παράσταση και τόσο λιγότερα "τρικ" επαναφοράς του κοινού θα χρησιμοποιήσει ο αφηγητής (ηθελημένα και αθέλητα) κατά τη διάρκεια της παράστασής του...
συνεχίζεται βέβαια...
Επόμενο: Η ενέργεια του αφηγητή. Η ενέργεια της ιστορίας. Η πηγή και το χάρισμα!
μετά τιμής
Μαρία Παπανικολάου
13/09/2014