Τον Δημήτρη τον γνώρισα όταν δούλευα στα Ελληνικά Γράμματα. Είχε έρθει με την ιδιότητα του δασκάλου εκεί και νομίζω πως κάποιο εκπαιδευτικό πρόγραμμα είχε στα σκαριά με την τάξη του και ζητούσε χορηγία. Από τότε τον είδα πολλές φορές σε συνέδρια των παιδαγωγικών τμημάτων πάνω σε εκπαιδευτικά θέματα. Αεικίνητος, ακούραστος και πάντα μαθητής και δάσκαλος μαζί.Για ανεξήγητους λόγους που δεν είναι τόσο ανεξήγητοι τελικά βρεθήκαμε στα μονοπάτια της αφήγησης. Αυτός μπήκε στο μονοπάτι κάνα χρόνο πριν από μένα. Ένα εργαστήρι κάναμε και μαζί.
Είναι ένας παθιασμένος αφηγητής, με δύναμη και αγάπη για τον ακροατή.
Επίσης είναι ένας ακούραστος εργάτης, εργάτης - δάσκαλος, εργάτης - ερευνητής, εργάτης - αφηγητής. Μελετά, διαβάζει, γνωρίζει, ενημερώνεται!
Ο Δημήτρης ο Προύσαλης δεν είναι τυχαία στην Αφήγηση. Είναι ο άνθρωπος ορχήστρα και ο άνθρωπος που βάζει το μεράκι και την αγάπη του σε αυτό που κάνει!
Άσε που έχει μια κούκλα κόρη και μια γυναίκα γλυκιά που αγαπά αυτόν και τα παραμύθια! Τυχερός άνθρωπος αλλά δεν είναι όλα τύχη στην περίπτωση του Δημήτρη είναι δουλειά και ψυχή, πολύ ψυχή.
Τον ρώτησα και είχε την καλοσύνη να μου απαντήσει:
1. Η οικονομική κρίση
επηρεάζει τη θεματολογία των αφηγήσεων σου;
Ο αφηγητής είναι άνθρωπος
του καιρού του. Ζει σε μια εποχή αλλιώτικη από αυτή που γέννησε τις ιστορίες
που εκείνος αγαπά και οφείλει να υπηρετεί. Η εποχή χαρακτηρίζει και τους
αφηγητές της. Στο βαθμό που ο αφηγητής γνωρίζει τη λειτουργία της προφορικής
αφήγησης και τα χαρακτηριστικά του υλικού που διαχειρίζεται και στο οποίο
παρεμβαίνει συνομιλώντας -και βέβαια δεν θεωρεί τον εαυτό του διασκεδαστή του
κοινού και σαλτιμπάγκο- χρησιμοποιεί το παμπάλαιο υλικό του για να παρεμβαίνει
στο εδώ και στο τώρα της κάθε σύμβασης. Εξάλλου έχει μια βαθιά υποχρέωση
που προκύπτει από την τοποθέτησή του στο κέντρο του λόγου να αρθρώνει τη γνώμη
του με τέτοιον τρόπο ώστε οι ιστορίες του να πιάνουν τόπο. Αν υποστηρίζουμε πως
οι ιστορίες συμβάλλουν στην εσωτερική μας "μετακίνηση" δια του
αναστοχασμού και της ανανοηματοδότησης της βιωμένης εμπειρίας μας, μέσω του
συμβολικού στοιχείου και των διαφορετικών μηχανισμών που ενεργοποιούνται την
ώρα της κοινώνησης των ιστοριών τότε ο αφηγητής συμμετέχει με το δικό του τρόπο
σ' αυτήν την αλλαγή των συσχετισμών. Η αφήγηση ανάμεσα στις άλλες-έχει και
μια λειτουργία παρηγορητική. Ο λόγος των παραμυθιών που δοκιμάστηκε στο πέρασμα
των καιρών μπορεί να μιλάει σε όλους τους ανθρώπους, όλων των τόπων, όλων των
εποχών. Επειδή όμως κάθε εποχή έχει ιστορικές συνθήκες που την καθορίζουν,
είναι ανάγκη η αφήγησή του να μπορεί να έχει συμβατότητες, μονοπάτια που να
συνδέουν την τωρινή-σύγχρονη κατάσταση με το "Μια φορά κι έναν καιρό..."
των ιστοριών. Τα τελευταία τρία χρόνια, από το 2009, αφηγούμαι τοποθετούμενος
απέναντι στη ζοφερότητα των νέων κοινωνικών συνθηκών. Στη θεματολογία μου-πάντα
μου άρεσαν τα παραμύθια με φιλοσοφικό υπόβαθρο-έχω εντάξει ιστορίες που
προσπαθούν να σηκώσουν τα "αχ" του κόσμου λίγο ψηλότερα. Έχω μια
εικοσάδα περίπου αφηγηματικών σωμάτων που εναλλάσσω κατά περίσταση. Δίνω μεγάλο
βάρος στους τίτλους. "Παραμύθια για δούλους κι αφεντάδες",
"Λαϊκά παραμύθια ενάντια στων σκοτεινών μνημονίων τις ψυχοφθόρες
εποχές", "Κι αυτό θα περάσει: Λαϊκά παραμύθια της υπομονής, της
απαντοχής και της ελπίδας" κλπ. Αν στα παραμύθια τα πάντα μπορούν να
συμβούν τότε γιατί όχι και στην καθημερινή ζωή μας; Ο αφηγητής πρέπει να ακούει
τα χαρακτηριστικά των καιρών και να επιλέγει ανάλογα πώς θα μιλήσει. Θεωρώ
αλήθεια πως η οικονομική κρίση λοιπόν έχει επηρεάσει τη θεματολογία των
αφηγήσεων μου.
2. Όλο και περισσότεροι
παραμυθάδες εισέρχονται στο χώρο, εσύ είσαι και εισηγητής σε σεμινάρια και
εργαστήρια, θεωρείς ότι αυτό ευνοεί την αφήγηση και την διάδοσή της στην
Ελλάδα;
Ο ίδιος ο λαός έχει
διατυπώσει μια καταπληκτική φράση: "Μικρό χωριό-Κακό χωριό!" Στο
πρόσφατο συνέδριο για τους αδερφούς Γκριμ που οργανώθηκε την Αθήνα, στο
ξεκίνημα της εισήγησης που παρουσίαζα ανέφερα το εξής: "Σήμερα περισσότερο
από ποτέ μετά από 14 χρόνια σχέσης μελετητικής με το λαϊκό παραμύθι και σχεδόν
11 με την αφήγησή του, είμαι πεπεισμένος ότι όσα περισσότερα συνέδρια, γίνουν,
όσες περισσότερες αφηγήσεις πραγματοποιηθούν, όσες περισσότερες εκδόσεις
κυκλοφορήσουν, όσο περισσότερα εργαστήρια στηθούν κι όσοι περισσότεροι αφηγητές
εισέλθουν στο χώρο, τόσο καλύτερος γίνεται ο κόσμος μας...".Παρατηρώντας
τους καινούργιους αφηγητές έχω μια κρυφή ελπίδα αλλά και πολλές επιφυλάξεις
δυστυχώς και αρκετές απογοητεύσεις. Η ελπίδα μου είναι πως θα παρουσιαστούν
νέες ματιές και ιστορίες κι ο καθένας θα βάλει την ποιότητά του στην
"κοινή υπόθεση" υπηρέτησης, διάδοσης κι εξάπλωσης της αφήγησης. Πως
θα δουλέψει με μια σεμνότητα στο υλικό που τον ξεπερνάει. Εμείς δεν πρέπει να
ξεχνάμε πως είμαστε μια στιγμή από το ταξίδι της ιστορίας στο χρόνο,
στεκόμαστε, πίσω της-στο πλάι της- και την ανασταίνουμε μέσα από τη δική μας
μυθοπλαστική προσέγγιση και δεν τη χρησιμοποιούμε ως μέσο δικής μας προβολής. Ο
χώρος έχει πολλές ιδιαιτερότητες ανθρώπων και ποιοτήτων. Άλλοι με το που
ξεκίνησαν έγιναν δάσκαλοι αυτοματικά, σχεδόν με αφηγηματική επιδότησή. Άλλοι
ενώ οργάνωναν σεμινάρια θέλοντας να αναδειχτούν σε δασκάλους λειτούργησαν
αποτρεπτικά και σχεδόν απαγορευτικά για τους μαθητές τους που επιχειρούσαν να
αφηγηθούν τροποποιώντας τη σχέση τους με την αφήγηση. Άλλοι χωρίς να έχουν
καμιά πρότερη σχέση με την αφήγηση των λαϊκών παραμυθιών και των μύθων ξαφνικά
εισηγούνται γι΄αυτό κι οργανώνουν εργαστήρια. Χτεσινοί ή εν εξελίξει μαθητές
έγιναν πεφωτισμένοι εισηγητές κι άλλοι προτού να κλείσουν καν μια πενταετία
τολμούν να αγγίξουν βαθύτερα και σοβαρότερα θέματα που άπτονται του κόσμου της
αφήγησης. Υπάρχει κατά τη γνώμη μου μια υφέρπουσα "ύβρις" με την
αρχαιοελληνική έννοια του όρου. Φαίνεται πως κάποιοι βιάζονται και μάλιστα
πολύ. Η άποψή μου είναι πως είναι αναγκαία μια περίοδος μαθητείας μετά την
ολοκλήρωση των όποιων σεμιναριακών ή εργαστηριακών σπουδών. Να δεις βρε παιδί
μου, τι σου πάει, τι σου μιλάει, πώς θα κινηθείς, προς τα πού θα ψάξεις και θα
ψαχτείς. Να μιλήσεις λίγο με τις ιστορίες και να τις ξαναδείς στη λογική της
διαλογικότητας και της προσωπικής σου συνομιλίας με την καθεμιά τους. Έχω την
αίσθηση πως πολλοί "διεκπεραιώνουν" ιστορίες αφηγηματικά και αλλάζουν
τα παραμύθια το ένα μετά το άλλο γρηγορότερα απ' τα ρούχα τους... Οι
καινούργιοι χρειάζονται και είναι ευπρόσδεκτοι αρκεί κατά τη γνώμη μου-και
είναι βέβαια βαθιά υποκειμενική-να μας πείσουν για τις προθέσεις τους, την
καθαρότητα της καρδιάς τους, την ποιότητά τους και τη διάθεσή τους να
συμπορευτούν. Αυτά τουλάχιστον φροντίζω να λέω εγώ στους μαθητές των
εργαστηρίων που έχω την εποπτεία και σ' αυτό επιμένω πολύ. Επικαλούμαι τη φράση
του Μπρεχτ: "Βλέποντας τη στάση σου, παύει να με ενδιαφέρει ο λόγος
σου". Θέλουμε οι όποιοι νεοεισερχόμενοι να φέρουν κοινό στην αφήγηση
κι όχι να τον διώξουν. Οφείλουν λοιπόν να διακρίνονται για την ειλικρίνειά τους
και την τιμιότητά τους στη όποια "σκηνή" βρεθούν να αφηγηθούν.
3. Υπάρχουν χώροι που
προσθέτουν στο πρόγραμμά τους το παραμύθι και τους αφηγητές, θεωρείς πως είναι
μόδα ή ανάγκη;
Υπάρχουν χώροι πραγματικά
που προσθέτουν στο πρόγραμμά τους το παραμύθι και τους αφηγητές. Αλλού είναι
μόδα, αλλού είναι το άγνωστο, το καινούργιο και πρωτότυπο. Αλλού ίσως να
επηρεάζει και η κρίση. Όταν θέλεις να φέρεις κόσμο στο μαγαζί σου υιοθετείς
οποιαδήποτε πρόταση σου κάνουν. Πιστεύω πως εναπόκειται-για μένα είναι βασική
άγραφη υποχρέωσή του-στον κάθε αφηγητή που εμπλέκεται με το χώρο να διαμορφώσει
και να επηρεάσει θετικά τους ανθρώπους του χώρου προς όφελος της αφήγησης και
του παραμυθιού. Είναι ο ενδιάμεσος κρίκος. Πρέπει να έχει λόγο και να
παρεμβαίνει καίρια και διακριτικά. Αν είσαι καινούργιος αφηγητής όμως γιατί να
αφήσεις το χώρο να διαμορφώνει τιμές- πχ εισιτήριο στα 15€-Γιατί να έρθει
κάποιος να σε ακούσει, τι προτάσσεις το οικονομικό ή το να έρθει κόσμος πιο
κοντά στο παραμύθι και την αφήγησή του. Εγώ τόσα χρόνια αφηγητής 15 € εισιτήριο
δεν ζήτησα ποτέ μου...
Στο βαθμό που ο αφηγητής
είναι σοβαρός μπορεί ως ενδιάμεσος-φωνή στη φωνή του παραμυθιού- να πείσει για
την αναγκαιότητα της παρουσίας της αφήγησης του παραμυθιού στο χώρο. Αν δεν
αναδείξουμε χώρους πώς θα δημιουργηθούν στέκια αφήγησης; Μέσα στις κινήσεις, επιλογές,
δράσεις, δρομολογήσεις του αφηγητή είναι και η δημιουργία νέων χώρων που θα
υποδέχονται ιστορίες και ακροατήρια. Η εμπειρία μου, μου έχει δείξει πως
ελάχιστοι ιδιοκτήτες χώρων καταλαβαίνουν τι εννοείς όταν τους προτείνεις μια
αφήγηση. Συνεπώς έχουμε πολλή δουλειά ακόμη να κάνουμε, πολύν δρόμο να
διανύσουμε...
4. Τα σχέδιά σου για
τούτο το δύσκολο χειμώνα;
Τα σχέδια είναι πολλά και οι
προτάσεις περισσότερες, αλλά κρατώ μικρό καλάθι. Στα άμεσα εκδοτικά αναμένω την
κυκλοφορία μέσα στο Δεκέμβριο μιας πολύ ενδιαφέρουσας συλλογής λαϊκών
παλαιστινιακών παραμυθιών που επιμελήθηκα εδώ και δύο χρόνια από τις εκδόσεις
Α/συνέχεια και την νέα χρονιά τον πρώτο τόμο από μια πολυμελή σειρά λαϊκών
παραμυθιών με τίτλο: "Άκου μια ιστορία-Μάθε το γιατί..." με
εικονογράφηση και σκληρό εξώφυλλο για παιδιά 6-8 ετών και cd με την αφήγηση.
Πρόθεση των εκδόσεων Χρυσαλλίδα είναι μέσω της ανάγνωσης να φέρουν
φίλους στον κόσμο της αφήγησης. Αφηγηματικά στο τέλος του Γενάρη να οργανώσω
ένα τριήμερο φεστιβάλ Αφήγησης στον Ταύρο-Μοσχάτο με μέλη από ένα εργαστήρι που
συντονίζω αυτήν την περίοδο και από τον Οκτώβριο εκεί. Και βέβαια σχεδιασμοί
για το επόμενο καλοκαίρι και το 3ο Φεστιβάλ Αφήγησης "Παραμύθια και Μύθοι
στου Κενταύρου τη ράχη"-2013 στο χωριό μου στο Πήλιο. Προτεραιότητα βέβαια
έχει πάντα η κόρη μου με τη γυναίκα μου που συμπορεύονται στην καθημερινότητά
μου.
* Βιογραφικό του Δημήτρη μπορείτε να δείτε εδώ: http://www.folktale-storyteller.gr/bio.php
Νομίζω πως ο Δημήτρης είναι πολύ συγκεκριμένος στις απόψεις του και τον ευχαριστώ για την τόσο ουσιαστική συμβολή του στο blog μου!
καλές αφηγήσεις πάντα Δημήτρη!