Μια συνομιλία με την αφηγήτρια ΜΑΓΔΑ ΚΟΣΣΙΔΑ για το Αφηγηματικό Διήμερο στο ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ (Σάββατο 9 & Κυριακή 10 Μαϊου 2015) και όχι μόνο...

Η Μάγδα Κοσσίδα είναι αφηγήτρια και ζει ανάμεσα στη Γαλλία και την Ελλάδα. Γεννήθηκε στην Ελλάδα και σπούδασε στη Γαλλία ιστορία και επιστήμες της εκπαίδευσης, εκεί συναντήθηκε με την εξιστόρηση, όπως λέει η ίδια, και δούλεψε με σπουδαίους δασκάλους όπως ο Bruno de la Salle, που παραμένει στενός της φίλος. Ζει και εργάζεται ως επαγγελματίας αφηγήτρια ακολουθώντας το δικό της δρόμο, ένα δρόμο αφηγηματικά δημιουργικό!

Με την ευκαιρία της εμφάνισής της στην Αθήνα μιλήσαμε με τη Μάγδα στο τηλέφωνο σχετικά με το διήμερο αφήγησης που διοργανώνεται από το Δήμο Περιστερίου, στο

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ & ΣΥΝΕΔΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ του ΝΕΟΥ ΔΗΜΑΡΧΕΙΟΥ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ

 (Καραθεοδωρή και Εθνικής Αντιστάσεως) αυτό το 

Σάββατο 9 και την Κυριακή 10 Μαΐου 2015, 

με δύο αφηγήσεις: μία δική της με μια προφορική διασκευή της ΓΥΦΤΟΠΟΥΛΑΣ του Παπαδιαμάντη και μια της Λιβανέζας αφηγήτριας Τερέζα Αμουν με «Ιστορίες για ταξίδια από τη μια πατρίδα στην άλλη». Και για τις δύο αφηγήσεις η ώρα έναρξης είναι 19.30 μ.μ.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Στην άλλη άκρη της γραμμής η φωνή της Μάγδας ακουγόταν ζεστή και φιλόξενη. Μιλήσαμε λίγο για την αφήγηση στην Ελλάδα, τη συμμετοχή της σε Ελληνικά φεστιβάλ και τις εμπειρίες της από την Ελληνική αφήγηση αλλά και τις αφηγήσεις της στον Ευρωπαϊκό χώρο.

«Είναι άλλο πράγμα η αφήγηση και άλλο το λαϊκό παραμύθι» θα μου πει. 

«Πολλοί στην Ελλάδα συγχέουν αυτά τα δύο ή ακόμα και τα ταυτίζουν. Το παραμύθι αντιστοιχεί σε άλλες εποχές και για να ειπωθεί πρέπει να  εκσυγχρονιστεί, να «ξανα-γραφτεί» και να ξαναειπωθεί: να έρθει στη δική μας εποχή στις δικές μας ανάγκες. Άλλωστε το παραμύθι είναι πολλές φορές ‘αφελές’ και απλοϊκό σε σχέση με τα σημερινά δεδομένα. Η Εξιστόρηση είναι μια ευρεία έννοια που περιλαμβάνει όλα τα είδη προφορικής λογοτεχνίας, που το καθένα από αυτά με τη σειρά του έχει τους δικούς του κώδικες.»

Μιλάει με αυξανόμενο πάθος για κάτι που προφανώς αγαπά πολύ και στο οποίο έχει αφιερώσει τη ζωή της. Είναι ξεκάθαρη πως όταν αναφέρεται στην προφορική λογοτεχνία του σήμερα, εννοεί κυρίως τη «μεταφορά» σπουδαίων γραπτών κειμένων στον προφορικό λόγο. 

Όμως τονίζει πως: «Η εξιστόρηση, η αφήγηση όπως τη λέμε στην Ελλάδα δεν σημαίνει απλά τη μεταφορά από μια γραπτή παραλλαγή στον προφορικό λόγο. Να ξαναπώ δηλαδή ένα παραμύθι ή ένα μύθο που διάβασα κάπου. Σημαίνει έρευνα και φυσικά την προσωπική ματιά του αφηγητή. Το μεγάλο ερώτημα είναι ΤΙ ΑΦΗΓΟΥΜΑΙ. Αλλιώς αφηγούμαι το ΜΥΘΟ, αλλιώς το ΠΑΡΑΜΥΘΙ, αλλιώς το λογοτεχνικό κείμενο. Η Ελλάδα είναι μια χώρα που προσπαθεί να μιμηθεί τα δυτικά πρότυπα, να μιμηθεί όχι να ακολουθήσει το «μίμησης πράξης» του Αριστοτέλη αλλά την κοινή μίμηση.»

«Πίσω από κάθε αφήγηση πρέπει να υπάρχει η σκέψη 

και αυτή η σκέψη να γίνεται πράξη. 

Ο αφηγηματικός λόγος είναι λόγος βαθιά πολιτικός.»

Η Μάγδα Κοσσίδα ανήκει από το 2005 στην ομάδα, Farenheit 451. Η ομάδα δραστηριοποιείται στη Γαλλία και αποτελείται από αφηγητές  που εργάζονται στην προφορική μετάδοση της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, την αφήγηση.

Η ομάδα Fahrenheit 451 έχει πάρει το όνομά της από το μυθιστόρημα του Ρέι Μπράντμπερι, ο οποίος στο έργο του αυτό αναφέρεται σε μια εποχή στο μέλλον, όπου τα βιβλία είναι απαγορευμένα. Ομάδες ανθρώπων βάζουν φωτιά στα βιβλία, μπαίνουν σε σπίτια όπου υπάρχουν βιβλιοθήκες, ύστερα από καταγγελίες γειτόνων, και τα καίνε, ώστε να καταστρέψουν έτσι και το περιεχόμενό τους που μπορεί να είναι ανατρεπτικό. Λέτε σε μια εποχή μακρινή μας η ελπίδα να «ζήσουν» τα μεγάλα λογοτεχνικά έργα να βρίσκεται στη μνήμη των αφηγητών; Εξαιρετικά ενδιαφέρον…

Είναι προφανές πως η Μάγδα Κοσσίδα είναι θιασώτης της άποψης πως η λογοτεχνία δεν έχει όρια. Η ίδια μου εξηγεί: 

"Αυτό που κάνω πρέπει να έχει ένα στόχο να είναι χρήσιμο και ωφέλιμο.  Δεν μπορούμε να αφηγούμαστε επιφανειακά. Οι άνθρωποι πάνε προς την αφήγηση από ανάγκη για ουσιαστικό λόγο. Θα χρησιμοποιήσω ένα γαλλικό όρο, τον όρο ORALITURE σε ελεύθερη μετάφραση είναι η προφορική λογοτεχνία."

"Είναι το πάντρεμα, η ένωση  της προφορικής 

και της γραπτής λογοτεχνίας, είναι το πήγαινε έλα

από το γραπτό στον προφορικό λόγο. 

Κάθε φορά που ετοιμάζω μια παράσταση

«ξαναγράφω» το λογοτεχνικό κείμενο, 

το μύθο ή την ιστορία, αναπλάθοντας τα."

Απορώ και τη ρωτάω αν υπάρχει κάποιος τρόπος, κάποια κριτήρια ή κάποιες γραμμές στεγανοποίησης της γραμμένης ιστορίας απέναντι στη νέα προφορική που δημιουργείται. Μου απαντά πως, ναι! Και θέτει 4 κριτήρια:

«Υπάρχουν 4 βασικά κριτήρια. 1. Να ξέρω γιατί λέω την ιστορία 2. Να έχω την  ικανότητα να διατηρήσω η σκέψη του συγγραφέα, το βαθύτερο διανόημα του 3. Να διατηρήσω την αίσθηση του τρόπου γραψίματος του και τέλος 4. Να πω ολοκληρωμένη ιστορία με αρχή-μέση και τέλος. Όλα αυτά είναι πολύ δουλειά. Πολλές φορές μου παίρνει μήνες να «ξαναγράψω» και να ολοκληρώσω μια παράσταση.»

 Η σκέψη της είναι εξαιρετικά κατασταλαγμένη και καλά επεξεργασμένη και είναι φανερό πως προσεγγίζει τον προφορικό λόγο μέσα από ένα συνεχή και δίκαιο διάλογο με το γραπτό. Βάση της είναι η διατήρηση της ΣΚΕΨΗΣ στο λόγο.

«Ζούμε σε κοινωνίες του γραπτού και όχι του προφορικού λόγου. 

Θεωρώ πως είναι αστείο να προσπαθούμε να μιμηθούμε προφορικές κοινωνίες που δε γνωρίσαμε ποτέ. Η μεταφορά γραπτών κειμένων σε προφορικό λόγο είναι σαν να ξαναγράφεις ένα λογοτεχνικό κείμενο και έχεις μεγάλη ευθύνη για αυτό.»

Η ίδια διδάσκει νέους αφηγητές. Με ενημερώνει πως έχει ήδη 4 μαθητές, στην Ελλάδα, που «δουλεύουν» μαζί της σπουδαία κείμενα και έρχονται από διάφορα μέρη της χώρας.

Από το Σεπτέμβριο και εφόσον έχει βρει μια γόνιμη και εποικοδομητική συνεργασία με το Δήμο Περιστερίου πρόκειται να ξεκινήσει το ΠΕΠΛΟ της. Τι είναι το ΠΕΠΛΟ;

«Το ΠΕΠΛΟ είναι τοΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ, είναι το όνειρό μου και με την ευκαιρία καλώ όλους τους αφηγητές που ενδιαφέρονται να συμμετέχουν μπορούν να με αναζητήσουν στο Facebook ή στο email: magda.kossidas@orange.fr

Μαχητική και με έντονη την δημοκρατική σκέψη η Μάγδα μου δίνει την εντύπωση ενός ανθρώπου που δεν κάνει εκπτώσεις.

«Θέλω στο μέλλον να δημιουργήσω το

ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

και να συμβάλλω όσο μπορώ στην

αναγνώριση του επαγγέλματος του αφηγητή

στην Ελλάδα από το Υπουργείο Πολιτισμού.

Έχω ήδη αρχίσει τις επαφές και γρήγορα

ευελπιστώ να βρω συνοδοιπόρους 

και σε αυτή μου την προσπάθεια.»

Σχετικά με την παράσταση μου είπε: «Θα παρουσιάσω τη ΓΥΦΤΟΠΟΥΛΑ το αριστούργημα του Παπαδιαμάντη. Το είχα δουλέψει από το 2011 και το είχα παρουσιάσει στο Φεστιβάλ της Κοζάνης και το αγαπώ πολύ. Η ΓΥΦΤΟΠΟΥΛΑ είναι η Ελλάδα έχω λόγο και σκοπό να ακουστεί ξανά αυτή η ιστορία. Η αφηγήτρια Τερέζα Αμούν θα αφηγηθεί την Κυριακή Ιστορίες ταξιδιού από τη μια πατρίδα στην άλλη…και αυτό πολύ επίκαιρο.»

Ο χρόνος της περιορισμένος μιας και τα τηλέφωνα δεν σταμάτησαν να χτυπούν για την παράσταση του Σαββάτου και της Κυριακής.

Χαίρομαι που μίλησα με τη Μάγδα και τη γνώρισα έστω και τηλεφωνικά γιατί αισθάνθηκα πως είναι ένας άνθρωπος που ζει και αναπνέει μέσα από τη δουλειά της με αφοσίωση για την τέχνη μας.

Μαρία Παπανικολάου

8 Μαϊου 2015