(συνέντευξη με την Μ.Παπανικολάου & τον Η. Κασσελά)
Η απίθανη ΑΛΗΘΙΝΗ
ΙΣΤΟΡΙΑ του ρήτορα, φιλόσοφου και πολυγραφότατου συγγραφέα, Λουκιανού που έζησε
το 2ο αιώνα μ.χ. «ξαναγράφεται», μέσα από μια νέα μετάφραση –και απόδοση,
από τη συγγραφέα και αφηγήτρια, Μαρία Παπανικολάου και πλαισιώνεται από τις ιδιόμορφες
ζωγραφιές του Ηλία Κασσελά.
Το έργο «Αληθινή Ιστορία» του Λουκιανού θεωρείται το πρώτο μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας, κατά τους φιλόλογους, μιας και περιγράφει για πρώτη φορά στα συγγραφικά χρονικά, ένα ταξίδι από τη γη στη Σελήνη (περίπου 17 αιώνες πριν τον Ιούλιο Βερν), ένα διαγαλαξιακό πόλεμο με εξωγήινα όντα και πλανήτες που κατοικούνται από αυτά, αλλά και άλλες απίθανες περιπέτειες για πενήντα νέους άντρες, που σάλπαραν από τις Ηράκλειες Στήλες με προορισμό την περιπέτεια. Είναι ένα φανταστικό μυθιστόρημα για όσους αγαπούν τις περιπέτειες και τα ταξίδια χωρίς προορισμό!
Εδώ λοιπόν, πρόκειται για μια νέα αφήγηση, μια ελεύθερη απόδοση της ΑΛΗΘΙΝΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ του Λουκιανού (εκδόσεις Polaris) από μια νέα συγγραφέα. Αυτό είναι το τρίτο της βιβλίο. Η Μαρία Παπανικολάου με σπουδές στην ιστορία και τη δημοσιογραφία, μαθήτευσε επίσης την τέχνη της προφορικής αφήγησης και την υπηρετεί εδώ και 18 χρόνια μεταφέροντας την πολύτιμη εμπειρία της προφορικότητας στη συγγραφή. Στην Αληθινή Ιστορία, η συγγραφέας ακολουθεί τη γραμμή και το πνεύμα του Λουκιανού, τη λεπτή ειρωνεία, τον σκεπτικισμό αλλά και την ακατάσχετη υπερβολή του αρχικού κειμένου, ωστόσο αφαιρεί, προσθέτει ή και σχολιάζει το αρχικό κείμενο με την ελευθερία και τη γενναιότητα που αρμόζει σε ένα τέτοιο εγχείρημα. Όπως λέει η ίδια: «Πρόκειται για μια συνύπαρξη, που δημιουργεί έναν άχρονο διάλογο σε μια μαγική συνάντηση με διαφορά αιώνων.»
Γιατί όμως ο Λουκιανός; Τι ήταν αυτό που την έκανε να ασχοληθεί μαζί του;
«Τον πρωτοδιάβασα στο σχολείο: Αληθινή Ιστορία, Τϊμων ο Μισάνθρωπος, Νεκρικοί Διάλογοι… τον αγάπησα αμέσως. Νομίζω τον εκτιμούν πολλοί, έχει επηρεάσει επίσης πολλούς και θεωρώ πως μένει να τον ανακαλύψουν ακόμα περισσότεροι και να τον αγαπήσουν! Με ακολουθούσε χρόνια η ιδέα να ασχοληθώ μαζί του και ήρθε η ώρα. Η γνωριμία μου με το Ηλία Κασσελά, εικαστικό και συνάδελφο στη σχολή εικαστικών Global Arts Studios, όπου εργάζομαι στην Κόρινθο, ήταν καθοριστική. Η πρώτη καραντίνα μας έδωσε το χρόνο να φτιάξουμε το βιβλίο, o Λουκιανός μας πρόσφερε την απίθανη αυτή ιστορία πάνω στην οποία εγώ μετέφραζα, έγραφα και ο Ηλίας ζωγράφιζε, ήταν ένας διάλογος ανάμεσα στους …τρεις μας. Ήταν μια ανατρεπτική συνεργασία, δεν προηγήθηκε το κείμενο της εικονογράφησης αλλά γραφόταν ταυτόχρονα καθώς το ένα τροφοδοτούσε το άλλο. Νομίζω ότι ήταν μια σημαντική συγκυρία και λόγω της καραντίνας και του χρόνου που μπορούσαμε να διαθέσουμε σε αυτό το συγγραφικό-εικαστικό πείραμα»
Έχει στα αλήθεια θέση η αρχαία γραμματεία στην σύγχρονη βιβλιοπαραγωγή; Και πόσω μάλλον μια απόδοση;
«Το αναγνωστικό κοινό αγαπά τους αρχαίους και πάντα γυρίζει σε αυτούς σαν μια σανίδα σωτηρίας σε έναν απέραντο ωκεανό γραφής. Αγαπώ και εγώ τους κλασσικούς αλλά και τους «νεότερους» της αρχαίας γραμματείας εν γένει. Κάποιους τους θαυμάζω τόσο πολύ ώστε θέλω να τους μελετήσω συγγραφικά. Έχουν πάντα κάτι να πουν. Θεωρώ πως μπορούμε να τους βλέπουμε θαρρετά με μια νέα μετάφραση ή απόδοση των έργων τους, να συνδιαλεγόμαστε μαζί τους, να τους μελετάμε μέσα από το πρίσμα της σύγχρονης γραφής. Παγκοσμίως γίνεται αυτό. Αν ένας νεότερος συγγραφέας θέλει να αναμετρηθεί με έναν κλασσικό ακόμα και με έναν μεγάλο συγγραφέα των νεότερων χρόνων, σε μια απόδοση ή διασκευή, μπορεί να το κάνει. Αρκεί να υπάρχει σεβασμός και γνώση. Είναι η καλύτερη μορφή σύγχρονης συγγραφικής έρευνας και μελέτης. Έχει δώσει εμπνευσμένα αποτελέσματα. Έχω διαβάσει υπέροχες αποδόσεις-διασκευές λογοτεχνικών έργων και έχω στο μυαλό μου τουλάχιστον άλλες μια –δυο που θα ήθελα να κάνω. Είναι ένα υπέροχο ταξίδι.»
Η εικονογράφηση
Οι ασπρόμαυρες ζωγραφιές με πενάκι, που συνοδεύουν το κείμενο, χαρακτηρίζονται από τη μοναδική και πρωτότυπη εικαστική ημιαυτόματη «γραφή» του Ηλία Κασσελά, που δημιουργεί μια διαλεκτική σχέση με την ιστορία, μέσα σε ένα ξεχωριστό ζωγραφικό «χώρο», που έχει "παρουσία", δίνει εικόνα στο κείμενο και το σχολιάζει με το δικό του τρόπο.
Γιατί όμως επέλεξε να ζωγραφίζει ασπρόμαυρα; Και πως είδε αυτή του τη συνεργασία;
«Ζωγραφίζω στο χέρι, δίχως τη χρήση υπολογιστή. Επίσης, ζωγραφίζω μόνο ασπρόμαυρα, έως τώρα έστω. Ο λόγος για αυτό είναι τόσο αισθητικός (με ευχαριστεί η επικοινωνιακή αυστηρότητα των φορμών στο άσπρο-μαύρο), αλλά είναι και θέμα συνήθειας, πλέον.
Η εικονογράφηση της «Αληθινής Ιστορίας» ήταν μια πολύ ενδιαφέρουσα πρώτη εμπειρία σε έναν νέο χώρο για μένα, αυτόν της εικονογράφησης. Το μόνο που μπορώ να ελέγξω σαν ζωγράφος ή εικαστικός, αν προτιμάτε, είναι το πού και πόσους σπόρους θα πετάξω. Το πόσοι θα βλαστήσουν και αν, αποτελεί μια λειτουργία που στο μεγαλύτερο μέρος της θεωρώ πως είναι αποκομμένη από εμένα. Ως προς το αποτέλεσμα: πάντα θα κάνω κριτική στον εαυτό μου, όμως η πλειοψηφία των "ζωγραφιών" της Αληθινής Ιστορίας με εξιτάρει ακόμα.»
Αλήθεια στη διαδικασία της εικονογράφησης του κειμένου του Λουκιανού ήταν «ελεύθερος» να δημιουργήσει; Υπήρξαν οι περιορισμοί του κειμένου ή η σκέψη της αποδοχή από το κοινό;
«Δεν έχω, τουλάχιστον όχι ακόμα, την επιλογή του να μη σκεφτώ το αναγνωστικό κοινό, όταν αναλαμβάνω μια εικονογράφηση. Όταν μου έγινε η πρόταση από τη Μαρία Παπανικολάου να εικονογραφήσω ένα τέτοιο κείμενο δέχτηκα, καθώς άνοιγε νέους ορίζοντες για μένα.
Μια εικονογράφηση όπως την αντιλαμβάνομαι, αποτελεί το προϊόν της εκεχειρίας μεταξύ του κειμένου και του ζωγραφικού έργου, συνεπώς θεώρησα πως έπρεπε να προστατευθεί η ισορροπία μεταξύ του τι "επιθυμώ" να δείξω και πώς, με το τι "πρέπει" να δείξω, ή το τι περιμένει να δει ο αναγνώστης που διαβάζει ένα κείμενο με συγκεκριμένη δομή, με συγκεκριμένο νοηματικό περιεχόμενο, με συγκεκριμένες εικόνες-κλειδιά που οφείλουν να αποτυπωθούν πιο καθαρά από άλλες. Παρόλα αυτά, υπηρετώ μια εξίσου συγκεκριμένη ζωγραφική ματιά οπότε αναπόδραστα όλες οι εικόνες προσέγγισαν τα μεγαλύτερα σε μέγεθος ζωγραφικά μου έργα αυτόματης γραφής. Θα ήθελα να αναμετρηθώ στο μέλλον επίσης με τη δημιουργία ενός Art Book εμπνευσμένου από τον Ostin Osman Spare ή τον Rabailes…
https://www.polarisekdoseis.gr/product/loukianou-alithini-istoria/
https://mariastoryteller.blogspot.com/
http://arcgreece.blogspot.com/2019/01/blog-post_31.html