Άκουσα προχθές από μια φίλη παραμυθού με την οποία μιλούσαμε για την επιλογή των παραμυθιών για κάποια αφήγηση: "τα λαϊκά παραμύθια δεν είναι όλα ευχάριστα για όλους γιατί κουβαλάνε πράγματα που ...πονάνε τον άνθρωπο".
Αναλογίστηκα πολύ, καθώς και πάλι είμαι σε εποχή που δουλεύω κάποια λαϊκά παραμύθια. Δεν έχει άδικο. Αντίθετα.
Τα λαϊκά παραμύθια, τα μαγικά παραμύθια με τα πολλά επεισόδια, την ταλαιπωρία, πολλές φορές την τυραννία του ήρωα ή της ηρωίδας δεν είναι όλα ευχάριστα και εύκολα, γι αυτό υπάρχουν κάποια που δεν λέγονται και συχνά ή καθόλου (πχ δες πχ Αννα Αγγελοπούλου, Ελληνικά Παραμύθια Β΄ ΤΑ ΑΛΛΗΛΟΒΟΡΑ). Σπάνια οι παραμυθπαδες τα περιλαμβάνουν σε αφηγήσεις.
Πολλές φορές στη διάρκεια μια αφήγησης τέτοιων παραμυθιών είδα πρόσωπα να σκοτεινιάζουν, είδα μάτια να βουρκώνουν και είδα ανθρώπους να "φεύγουν" (και δεν εννοώ να σηκώνονται από την καρέκλα τους) πριν τελειώσει το παραμύθι.
Στην αρχή τα έριχνα πάνω μου. "Δεν το είπα καλά", "δεν τους άρεσε" και άλλα τέτοια ενοχικά με τη σέσουλα... Η αλήθεια ήταν πως πειραματιζόμουν στις επιλογές των παραμυθιών και με παραμυθια από αυτά που δεν διαλέγουμε εύκολα.
Οχι, μετά από τόσα χρόνια βλέπω κι εγώ πως πολλές φορές κάποια παραμύθια δεν αντέχονται εύκολα από το σύγχρονο κοινό των ακροατών μας.Γι αυτό και δεν τα διαλέγουμε. Πολλοί δεν είναι προετοιμασμένοι για αυτό που θα γεννήσει η στιγμή. Το παραμύθι δεν μαθαίνεται, ακούγεται και κυοφορείται. Η γέννα είναι η ώρα της αφήγησης. Και στη γέννα σπρώχνει ο παραμυθάς και το παραμύθι αυτό το σπαραχτικό κλαίει...κλαίει σαν ένα μικρό νεογέννητο μωρό. Ουρλιάζει και κουβαλάει ΟΛΗ τη γνώση που ΔΕΝ έχει απαραίτητα ο γονιός του. Αυτό ΞΕΡΕΙ. Μπροστά στο θαύμα αυτό ο ακροατής είναι πολλές φορές απροετοίμαστος, γυμνός και ανέτοιμος...
Για χρόνια έλεγα μόνο ευτράπελες ιστορίες, ιστορίες τρόμου, προσωπικές ιστορίες με ένα άγγιγμα από παραμύθι αλλά όχι λαϊκά παραμύθια και πολύ περισσότερο αυτά τα λαϊκα παραμυθια. Τα φοβόμουν γιατί έβλεπα, αισθανόμουν τι κάνουν στον κόσμο αυτά τα δύσκολα με την αλληλοβορά και τον σπαραγμό. Ανοίγουν την ψυχή και το συναίσθημα, ανασύρουν ΜΝΗΜΕΣ, αχ αυτές οι μνήμες, ξαναθυμίζουν πρόσωπα και σχέσεις μυθοποιημενες, άγιες και μακρινές... Ναι ...πολλές φορές σφίγγουν το στομάχι.
Έτσι είναι Σοφία...πονάνε. Έχεις δίκιο. Όμως ξέρω οτι συμφωνείς πως αυτή είναι και η αρετή τους. Αυτό που τα κάνει ΜΟΝΑΔΙΚΑ. Που τα κάνει μαχαίρι και γιατρικό μαζί. Δηλητήριο και αντίδοτο. Πρόβλημα και λύση.
"Σου το χω πει σου το χω πει εγώ είμαι αγάπη δίκοπη", λέει το τραγούδι. Δίκοπη αγάπη είναι το παραμύθι, σφάζει και μετά με το αμίλητο νερό η πληγή εξαφανίζεται για ΠΑΝΤΑ.
Εμείς οι παραμυθάδες δεν βάζουμε μόνο ένα στοίχημα, να πούμε καλά το παραμύθι, αλλά και να καταφέρουμε σε αυτή την δύσκολη και πραγματικά κακοτράχαλη διαδρομή του παραμυθιού, να κρατήσουμε το χέρι όσων για κάποιο λόγο το παραμύθι τους πονάει περισσότερο. Μεγάλο πράμα, πολύ μεγάλο πράμα, που θα λεγε κανείς.
Γι αυτό και όλοι εμείς οι αφηγητές δεν επιλέγουμε συχνά ή καθόλου τετοια παραμύθια δυσκολα και έτσι σπάνια τα λέμε.
Μα μπορεί ένας παραμυθάς να "νταντέψει" όλο το κοινό του; Μπορεί όταν η γλώσσα του λέει και η καρδιά του κάνει βόλτες ανάμεσα στους ανθρώπους που ακούνε...είναι μαγικό. Η γλώσσα κάνει τη δουλειά της και η καρδιά ακούει και αφουγκράζεται τον πόνο, το δάκρυ την αγωνία και την ταύτιση με τον ήρωα που θα δώσει την ΚΟΡΥΦΩΣΗ το κρεσέντο, πριν την οριστική λύση και το ..."και ζήσανε αυτοί καλά και εμείς καλύτερα...".
Η επαφή με τους ακροατές είναι το Α και το Ω για το μαγικό παραμύθι. Την επόμενη φορά που κάποιος φύγει λίγο νωρίτερα ή αλλάξει η όψη του ή βλέπετε τα μάτια του συννεφιασμένα μην βιαστείτε. Δώστε χρόνο στο παραμύθι να κάνει τη δουλειά του.
Καλές αφηγήσεις!
Μαρία Παπανικολάου
31 Ιανουαρίου 2014