Η Μάνια Μαράτου μελετά τον ΟΜΗΡΟ και... ΜΥΘΟΛΟΓΕΙ!

Ούτε η Μάνια θα το θυμάται καν. Ήταν τη δεκαετία του 1990 κάπου στα Καλύβια Θορικού στα Μεσόγεια, παραθαλάσσια, σε ένα μικρό αμφιθεατράκι, που την είδα για πρώτη φορά. Τότε, νέα δημοσιογράφος εγώ,  έκανα τα πολιτιστικά στον Δημοτικό Ραδιοσταθμό του Μαρκοπούλου. Πάω λοιπόν να καλύψω την εκδήλωση και βλέπω μια πολύχρωμη κοπέλα με κάτι σαν μαντίλι στα μαλλιά και ένα τεράστιο τύμπανο σαν ταψί, απέναντι από ένα αμφιθέατρο γεμάτο μικρά που περίμεναν. Τι έκανε; και πως θα κρατούσε μόνη της (σκέφτηκα) το ενδιαφέρον των μικρών ατάκτων; Μια χαρά το κράτησε, τραγούδησε, έπαιξε μουσική και είπε παραμύθια. Το θυμάμαι σαν να ναι τώρα (αχ έχω αρχίσει και θυμάμαι πολλά, τα καλά του γήρατος). Μιλήσαμε λίγο, έγραψα και στο κασετοφωνάκι μου λίγο παραμύθι και μετά πάει...χαθήκαμε.
Και με το παραμύθι και με τη Μάνια!
Πέρασαν χρόνια και όταν ασχολήθηκα και εγώ με την αφήγηση, εκεί γύρω στο 2003 έμαθα για τη Μάνια και για τη δουλειά της, βασικά ξανασύνδεσα το όνομά της με αυτή την κοπέλα που είχα δει να αφηγείται με τόσο πάθος και ρυθμό!
Από τότε είδα πολλές παραστάσεις της, την παρακολούθησα, πέρασα όμορφα με τις αφηγήσεις της.
Πρωτεργάτης της αφήγησης και συνεργάτης του Ben Haggarty (που όλοι ξέρουμε τι σημαίνει για τη νέο-αφήγηση), έχει εδώ και  δυό δεκαετίες περίπου δώσει το εντελώς δικό της στίγμα στο χώρο.

Δυναμική αφηγήτρια, μουσικός και δασκάλα της αφήγησης η Μάνια είναι μονάδα σημαντική για το χώρο στην Ελλάδα. Πριν 2 χρόνια ξεκίνησε ένα φοβερό σχέδιο δράσης ή project αν προτιμάτε. Το εργαστήρι του Έπους.
Τις ζήτησα να μιλήσει στην Αχελώνα γι' αυτό και να η κουβέντα μας:

Ερ. Μάνια, από πότε ασχολείσαι με το έπος και πως φύτρωσε η ιδέα; 

Απ.  Το 2005 άκουσα τον Δ. Μαρωνίτη να διαβάζει τη δική του μετάφραση της Οδύσσειας στο θέατρο Χυτήριο. Αυτή η ακρόαση μου πρόσφερε τόσο μεγάλη ευχαρίστηση που άρχισα να αναζητώ τρόπους να επαναλάβω αυτήν την εμπειρία, αλλά και να την μοιραστώ και με άλλους.

Ακούγοντας το κείμενο του Ομήρου με τα αυτιά της αφηγήτριας πλέον, κι όχι μόνο της ενθουσιώδους αναγνώστριας που ήμουν μέχρι τότε, μπορούσα να αναγνωρίσω και την μαεστρία, την απαράμιλλη αφηγηματική τεχνική του ποιητή. Άρχισα να αναρωτιέμαι λοιπόν με ποιόν τρόπο θα μπορούσα να ξεκλειδώσω τα μυστικά, τα εργαλεία, την τεχνική και να διδαχθώ, να προχωρήσω στην τέχνη της αφήγησης. Έκανα αυτό που θα έκανε κάθε δυτικός άνθρωπος που είχε βάλει τέτοιο στόχο: διάβασα ό,τι μπορούσα να βρω θεωρητικό για τον Όμηρο και την επική ποίηση. Έμαθα πολλά και χρήσιμα, αλλά είναι σα να θες να μάθεις να παίζεις βιολί και να προσπαθείς να το κάνεις διαβάζοντας βιβλία. Μια μέρα, ευτυχώς χωρίς να το σκεφτώ πολύ, ξεκίνησα να μαθαίνω τους πρώτους στίχους απ’ έξω. Έτσι, για να δω πώς είναι. Ήξερα ότι οι επίδοξοι ποιητές και ραψωδοί μάθαιναν ολόκληρα τα έπη, και τα δύο. Δεν έβαλα τέτοιο στόχο, μου φαινόταν τότε αδιανόητο, έλεγα να μάθω λίγους στίχους, ίσως το προοίμιο, αν τα καταφέρω. Δεν θα πω πολλά, η εμπειρία ήταν αποκαλυπτική. Το να «ενσωματώνεις» αυτά τα λόγια σε οδηγεί σε εμπειρίες που θα ήθελαν πολλές σελίδες κείμενο μόνο και μόνο για να περιγραφούν. Σιγά σιγά έμαθα πώς να μαθαίνω απ’ έξω, και βρέθηκα να «έχω» τρεις ραψωδίες, την α, την ε και τη λ. Τις απήγγειλα και δημοσίως, στο δρόμο, σε σπίτια φίλων και στη Γιορτή Παραμυθιών στη Τζια. Το επόμενο βήμα ήταν να δημιουργήσω δική μου αφήγηση, κι έφτιαξα το «ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΙΙ: επιστροφή, μνηστηροφονία, αναγνωρισμός» όπου επεξεργάστηκα αφηγηματικά το δεύτερο μέρος της Οδύσσειας. Μετά ξαναγύρισα στο κείμενο, όχι πια μαθαίνοντας απ’ έξω, αλλά με μια «επική» επεξεργασία, και έφτιαξα το «Οδύσσειας ω, μικρή νέκυια, στους αγρούς, σπονδαί», και την Οδύσσεια σε συνέχειες. Αυτήν την εμπειρία θέλησα να τη μοιραστώ με άλλους, κι έτσι δημιουργήθηκε το εργαστήρι του Έπους.

Ερ. Υπάρχει μια συγκεκριμένη ομάδα, ένας πυρήνας, με την οποία δουλεύεις ή μπορεί να συμμετέχει ο καθένας; 

Απ.  Υπάρχει μία ομάδα, είναι εκείνοι που δουλεύουμε ήδη 2 χρόνια μαζί στο εργαστήρι του έπους, οι οποίοι συνεχίζουν και φέτος, και θα έρθουν και καινούργιοι. Μπορεί να συμμετέχει όποιος το θέλει πολύ. Συμμετέχουν και αφηγητές, με λιγότερη ή περισσότερη εμπειρία, αλλά και άλλοι. 3. Τα κείμενα είναι απαιτητικά, θεωρείς πως όποιος θα ήθελε να συμμετέχει πρέπει να έχει κάποια συγκεκριμένα εφόδια (γνωστικά, αισθητικά, μουσικά, εκφραστικά);
Όρεξη, κέφι, μεράκι, και τόλμη. Το έπος είναι μεγάλο, μας χωράει όλους. Είναι και γενναιόδωρο, μας δίνει ό,τι εφόδια θα χρειαστούμε.

 Ερ.Παρακολουθώντας σε, βλέπω πως επιλέγεις χώρους ...απρόσμενους για την ανάγνωση των κειμένων αυτών, δρόμοι της Αθήνας, αρχαιολογικοί χώροι, παραλίες, βουνά. Γιατί το κάνεις; Υπάρχει κάποιος λόγος συγκεκριμένος γι αυτό; 


Απ. Οι αναγνώσεις που διοργανώνει το μυθολόγιο είναι άλλη δραστηριότητα από το εργαστήρι του έπους. Μέσα στο σκεπτικό τους είναι και η ιδέα να γίνονται σε δημόσιους χώρους, ως προσφορά για την πόλη. Οι δραστηριότητες του μυθολογίου δεν έχουν πρόγραμμα ή σκοπό άλλον από το να βρεθούμε, όποιος θέλει και μπορεί, σε διάφορους ανοιχτούς χώρους και να μοιραστούμε την ακρόαση ενός κειμένου ή αφηγήσεων. Η τελευταία «δράση» του μυθολογίου ήταν να βρεθούμε στην Πνύκα, μεσημέρι, να κάνουμε πικνικ και να διαβάσουμε τον Φαίδρο του Πλάτωνα. Διαβάσαμε και Ιλιάδα, ως εισαγωγή, και μας πήρε το βράδυ. Ήταν ένας γλυκός αποχαιρετισμός στο καλοκαίρι, μια συνάντηση ανθρώπων. Ο καθένας ήρθε με τις δικές του προσδοκίες, ο χώρος ήταν φιλόξενος και μαγευτικός, το κείμενο μας συγκίνησε και μας γέμισε σκέψεις. Είδα μάτια να λάμπουν, χαμόγελα και γαληνεμένα βλέμματα. Το ευχαριστήθηκα κι εγώ..τι καλύτερο; Αυτό είναι το μυθολόγιο. Το εργαστήρι του έπους θα ξεκινήσει φέτος σε ανοιχτούς χώρους γιατί αυτό βρίσκω ότι μπορεί να είναι γόνιμο και δημιουργικό στη διαδικασία του μαθήματος. Εξάλλου, όποτε ο καιρός το επιτρέπει διδάσκω έξω, και στη Σχολή Αφηγηματικής Τέχνης. Έχω διαπιστώσει ότι το σώμα μας έχει άλλη ποιότητα εγρήγορσης όταν είναι εκτεθειμένο σε εξωτερικό χώρο, με την ποικιλία των ερεθισμάτων, και η επεξεργασία των ερεθισμάτων αυτών βοηθά στο να αναπτυχθεί το είδος της συγκέντρωσης που χρειάζεται για την αφήγηση.

Ερ. Πως αντιδρά ο κόσμος που περνά στη θέα των αναγνωστών του έπους; Δώσε μας μια μικρή ιστορία από της αφηγήσεις αυτές; Μια υπερβολική αντίδραση ή μια ιδιαίτερη στιγμή 

Απ. Οι πολύ ιδιαίτερες στιγμές είναι για μένα όταν κάποιος περνάει, πηγαίνει κάπου ας πούμε, και βρίσκεται μπροστά σε μια ομάδα ανθρώπων που ακούν προσεκτικά κάποιον να μιλάει. Αυτό συμβαίνει και στα μαθήματα, στις παρουσιάσεις ή και στις αναγνώσεις. Όταν αυτός ο περαστικός κοντοσταθεί, παρακολουθήσει λίγο και μείνει, για πολύ ή για λίγη ώρα, και μετά έρχεται να με βρει για να μου πει δυο λόγια και να μοιραστεί κάτι γι αυτό που έζησε, αυτές είναι οι μαγικές και αξιοσημείωτες ώρες. Όταν διαβάζαμε στην Στοά του Βιβλίου την Οδύσσεια, είχε μία παιδική παράσταση σε ένα υπόγειο δίπλα εκεί που διαβάζαμε. Τα παιδιά που περίμεναν να ανοίξει η πόρτα ήρθαν και στρωθήκανε να ακούσουν. Πήγαν στο θέατρο και βγαίνοντας δυο κορίτσια πήγαν και ξάπλωσαν μπροστά στον αναγνώστη. Όταν πήγε η μαμά τους να τα πάρει να γυρίσουν στο σπίτι διαμαρτύρονταν έντονα και δεν ήθελαν να φύγουν. Ο Αντρέας Μιχαηλίδης έχει γράψει ένα ωραίο ποστ στο μπλογκ του με πολλές φωτογραφίες: http://andymichaelides.wordpress.com/2012/04/16/odyssey-reading-in-the-street-day-1-photos/

Ερ. Φέτος τι σκέφτεσαι να κάνεις; Πως θα λειτουργήσει η ομάδα και τι στόχους θα βάλει; 

Απ.  Το μυθολόγιο είναι πάντα ανοιχτό σε προτάσεις. Οι στόχοι καθορίζονται από την ανάγκη που κινεί το κάλεσμα. Το Εργαστήρι του Έπους δέχεται νέους συνοδοιπόρους. Η ομάδα διευρύνεται και προβλέπω ότι η συνεργασία των «παλιών» με τους «καινούργιους θα αποδειχτεί δημιουργική και γόνιμη. 7.

Ερ. Δώσε μας κάποιες πρακτικές πληροφορίες για το Εργαστήρι (ώρες συνάντησης, τοποθεσία, δίδακτρα κτλ)

Απ. Το Εργαστήρι θα συναντιέται τις Κυριακές στις 4, θα διαρκεί τέσσερις ώρες περίπου και οι χώροι θα καθορίζονται από την ομάδα. Όποιος ενδιαφέρεται μπορεί να επικοινωνήσει μαζί μου και θα μάθει όλες τις λεπτομέρειες.

Αυτή είναι η επιστολή εκδήλωσης ενδιαφέροντος από τη Μάνια::

Αγαπητοί φίλοι, 

Ελπίζω το φθινόπωρο να σας βρίσκει όλους καλά. Μετά από ένα επικό καλοκαίρι ήρθε η ώρα να ξεκινήσουμε πάλι τις συναντήσεις της ομάδας του έπους, το οποίο φέτος θα δεχτεί μία νέα φουρνιά συνοδοιπόρων. Οι συναντήσεις θα γίνονται, όσο κρατάει ο καιρός και μας το επιτρέπει, σε διάφορα σημεία της πόλης, όπως ο Εθνικός Κήπος, η Πνύκα, πάρκα και άλση της πρωτεύουσας. Για όταν έρθει ο χειμώνας, το σχέδιο είναι να βρισκόμαστε εναλλάξ σε διάφορα σπίτια, δικά μας. Άμα το επιτρέψουν οι συνθήκες, μπορεί να βρεθούμε και στον υπέροχο χώρο του baumstrasse που μας φιλοξενούσε μέχρι τώρα. Οι συναντήσεις θα γίνονται ημέρα Κυριακή, και ώρα 16:00-20:30, για να προλαβαίνουμε και τις συγκοινωνίες. Πρώτη συνάντηση ορίζεται η Κυριακή 22 Σεπτεμβρίου και θα βρεθούμε στον Λουμπαρδιάρη, στου Φιλοπάππου, στις 15:30.
Tο εργαστήρι για το έπος Το «ΕΠΟΣ» είναι μαθητεία στην αφήγηση με οδηγό τον Όμηρο και εγχειρίδιο την Οδύσσεια. Μελετάμε τα έπη προσεγγίζοντάς τα μακροσκοπικά και μικροσκοπικά αποκωδικοποιώντας τις αφηγηματικές τεχνικές, ενώ πειραματιζόμαστε εφαρμόζοντάς τις, με στόχο τη διαμόρφωση ενός σύγχρονου, δυναμικού επικού λόγου. Βασισμένοι στην αρχή που διατύπωσε o A. Lord στο A Singer of Tales: "An oral poem is not composed for but in performance", και με οδηγό το λαϊκό λόγο και επικές παραδόσεις από όλον τον κόσμο, οι συνοδοιπόροι του «ΕΠΟΥΣ» δημιουργούν τις δικές τους αφηγήσεις. Οι «καινούργιοι» και οι «παλιοί» θα κάνουν μαζί μάθημα, και ο καθένας θα συμμετάσχει φέρνοντας δουλειά. Πιστεύω ότι αυτές οι συναντήσεις θα είναι πολύ δημιουργικές για όλους. Άλλωστε γίνεται πολύ γρήγορα φανερό ότι η μελέτη της Οδύσσειας είναι μία διαδικασία, ένας «δρόμος», που αενάως μας αποκαλύπτεται. Οι «παλιοί» θα μπορούν να μας φέρνουν και υλικό από άλλους επικούς κύκλος ή μυθολογίες.
Για περισσότερες λεπτομέρειες επικοινωνήστε τηλεφωνικώς μαζί μου στο 6974598242, ή στο 2294061608, ή στο manyamaratou@yahoo.co.uk με το τηλέφωνό σας για να σας πάρω εγώ.
Για το μυθολόγιο υπάρχει ομάδα στο φέησμπουκ με το όνομα « μυθολόγιο…mythologue» Και μπλογκ: http://mythologue.blogspot.gr/

Ένα σύντομο βιογραφικό της Μάνιας Μαράτου

Η Μάνια Μαράτου είναι από τους πρωτεργάτες της αναβίωσης της τέχνης της προφορικής αφήγησης στην Ελλάδα. Από το 1996 αφηγείται Η ιστορίες, μύθους, παραμύθια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, και έχει συμμετάσχει σε εγχώρια και διεθνή φεστιβάλ. Στις αφηγήσεις της συνοδεύει τον εαυτό της με κρουστά μουσικά όργανα. Ακόμη, διδάσκει την τέχνη της αφήγησης σε εργαστήρια και σεμινάρια. Δίδασκε το μάθημα «Τέχνη και αφήγηση» στο Διδασκαλείο των νηπιαγωγών του ΤΕΑΠΗ του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου των Αθηνών. Συνεργάζεται με το Κέντρο Διάδοσης Μύθων και Παραμυθιών από την ίδρυσή του και διδάσκει τεχνική της αφήγησης στη Σχολή Αφηγηματικής Τέχνης του Κέντρου. Δημιουργεί και εκπονεί εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά συνδυάζοντας αφήγηση και χειροτεχνία σε σχολεία. Από το 2004 έχει εμβαθύνει στη μυθολογική αφήγηση, και επεξεργάζεται τα έπη του Ομήρου. Συνεχίζει την έρευνα και την αναζήτηση για έναν σύγχρονο επικό λόγο στο εργαστήρι «Επος», μία ομάδα εργασίας που αποτελείται από νέους αφηγητές.